कलोंजी (निगेला सॅटिवा)

आयुर्वेदात कलोंजी किंवा काळजीराला उपकुंची असेही म्हणतात.^(HR/1)

त्याची वेगळी चव आणि चव आहे आणि विविध पाककृतींमध्ये त्याचा वापर केला जातो. कलोंजीची हायपोग्लाइसेमिक (रक्तातील साखर कमी करणारी) क्रिया रक्तातील साखरेची पातळी संतुलित ठेवते आणि मधुमेहींसाठी फायदेशीर आहे. त्याच्या शरीरातील वाष्पशील गुणधर्मांमुळे, कलोनजीच्या बिया अन्नामध्ये टाकल्याने पचनास मदत होते आणि गॅस आणि पोट फुगणे कमी होते. कलोंजीची अँटिऑक्सिडंट क्रिया चांगल्या आणि वाईट कोलेस्टेरॉलच्या पातळीचे निरोगी संतुलन राखण्यात देखील मदत करते. हे शरीरातील चयापचय दर वाढवून वजन कमी करण्यास देखील मदत करू शकते. दुधासोबत सेवन केल्यावर, कलोंजी बियाणे पावडर टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढवते आणि पुरुषांमध्ये शुक्राणूंचे उत्पादन सुधारते. बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ आणि अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्मांमुळे, फोड, फोडणे, सुरकुत्या आणि केस गळणे यासह त्वचेच्या आणि केसांच्या विविध विकारांसाठी कलोंजीचा उपयोग केला जातो. एक्जिमामध्ये मदत करण्यासाठी कलोंजी तेलाचा वापर केला जाऊ शकतो. कलोंजीच्या बियांची पेस्ट टाळूवर लावल्याने केसांच्या विकासात मदत होते आणि केस गळणे कमी होते. मधुमेहविरोधी औषधे घेत असलेल्या व्यक्तींनी कलोनजी सावधगिरीने वापरली पाहिजे कारण ते रक्तातील साखरेची पातळी झपाट्याने कमी करू शकते.

कलोंजी या नावानेही ओळखले जाते :- निगेला सटिवा, स्थुलाजिराला, उपकुंची, सुसावी, मोटा कालाजिरा, कालाजिरा, छोटी बडीशेप, नायगेला सीड, कलोंजी जीरू, कलौंजी, मंगरैला, करीजिरिगे, करिंजिरकम, कलोंजी जिरे, कालेजिरे, कलवंजी, करुंजिरा, पेरूंजीरा, पेरूंजीरा, कलौंजी.

कलोंजी पासून मिळते :- वनस्पती

कलोंजीचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) चे उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• अपचन : कलोंजी डिस्पेप्सियामध्ये मदत करते असे दर्शविले गेले आहे. त्यात असलेल्या रसायनांमुळे त्यात पाचक, पोटासंबंधी आणि रक्तवाहिनीची वैशिष्ट्ये आहेत.
  कलोंजी अपचनावर मदत करू शकते. अपचन, आयुर्वेदानुसार, अपुऱ्या पचन प्रक्रियेचा परिणाम आहे. अपचन वाढलेल्या कफामुळे होते, ज्यामुळे अग्निमांड्य (कमकुवत पचनशक्ती) होते. दीपन (भूक वाढवणाऱ्या) कार्यामुळे, कलोंजी अग्नि (पचन) सुधारण्यास मदत करते आणि अन्न पचन करण्यास मदत करते. 1. 1/4 ते 1/2 चमचे कलोंजी पावडर वापरा. 2. दिवसातून एक किंवा दोनदा कोमट दुधासोबत प्यायल्याने अपचन दूर होते.
• डोकेदुखी : पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नसतानाही, कलोनजी डोकेदुखीच्या उपचारात फायदेशीर ठरू शकते.
• अनुनासिक रक्तसंचय (अवरोधित नाक) : अनुनासिक रक्तसंचय उपचार करण्यासाठी कलोनजीचा वापर केला जाऊ शकतो, जरी त्याचा बॅकअप घेण्यासाठी पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नाही.
• इन्फ्लूएंझा (फ्लू) : पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नसतानाही, कलोनजी इन्फ्लूएन्झाच्या उपचारात प्रभावी ठरू शकते.
• खोकला : कलोंजीमधील काही रसायनांमध्ये ट्युसिव्ह (खोकला शमन करणारे) आणि ब्रोन्कोडायलेटरी प्रभाव असतो. कलोंजीमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म देखील आहेत. कलोंजी आरामदायी म्हणून काम करते आणि या गुणांमुळे मध्यवर्ती मज्जासंस्थेतील खोकला केंद्र दाबते.
  आयुर्वेदात, खोकला कफ समस्या म्हणून संबोधले जाते आणि ते श्वसन प्रणालीमध्ये श्लेष्मा जमा झाल्यामुळे होते. कफ संतुलित करण्याच्या गुणधर्मांमुळे, कलोंजी खोकला कमी करण्यास आणि फुफ्फुसातील संचयित श्लेष्मा काढून टाकण्यास मदत करते. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून दोनदा मधासोबत सेवन केल्याने खोकला दूर होतो.
• वायुमार्गाची जळजळ (ब्राँकायटिस) : कलोंजीमध्ये एक बायोएक्टिव्ह घटक आहे जो ब्राँकायटिस व्यवस्थापनास मदत करू शकतो. हे जळजळ कमी करते आणि दाहक रसायने सोडते, ज्यामुळे श्वास घेण्यास मदत होऊ शकते.
  जर तुम्हाला खोकल्याची समस्या असेल, जसे की ब्राँकायटिस, कलोंजी मदत करू शकते. आयुर्वेदात या अवस्थेला कसरोग हे नाव दिलेले आहे आणि ते खराब पचनामुळे होते. फुफ्फुसात श्लेष्माच्या रूपात अमा (दोष पचनामुळे शरीरातील विषारी शिल्लक) जमा होणे हे अयोग्य आहार आणि अपुरा कचरा काढणे यामुळे होते. याचा परिणाम म्हणून ब्राँकायटिस होतो. कलोंजीमुळे पचन आणि आमटी कमी होण्यास मदत होते. याचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) गुण यासाठी कारणीभूत ठरतात. उष्ना (उष्ण) स्वभावामुळे, ते अतिरिक्त श्लेष्माची निर्मिती देखील काढून टाकते. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून दोनदा मधासोबत सेवन केल्याने ब्राँकायटिसची लक्षणे दूर होतात.
• गवत ताप : कलोंजीमध्ये अँटी-एलर्जिक गुणधर्म आहेत कारण त्यात अँटी-हिस्टामिनिक प्रभाव असलेल्या रसायनांचा समावेश आहे. कलोंजी हिस्टामाइन्स सोडण्यास प्रतिबंध करते, जे ऍलर्जीच्या उपचारांमध्ये फायदेशीर ठरू शकते. हे अनुनासिक रक्तसंचय, नाकाला खाज सुटणे, शिंका येणे, नाक वाहणे आणि इतर गवत तापाची लक्षणे दूर करते.
  बारमाही ऍलर्जी नासिकाशोथचे आयुर्वेदात वात-कफज प्रतिशया असे वर्गीकरण केले आहे. हा खराब पचन आणि वात-कफ असंतुलनाचा परिणाम आहे. कलोनजी ऍलर्जीक राहिनाइटिसची लक्षणे दूर करण्यास मदत करू शकते. हे कफ आणि वात संतुलित करण्याच्या क्षमतेमुळे आहे. 1. 1/4 ते 1/2 चमचे कलोंजी पावडर वापरा. 2. दिवसातून दोनदा मधासोबत सेवन केल्याने ऍलर्जीक राहिनाइटिसची लक्षणे दूर होतात.
• दमा : कलोंजीमध्ये अँटीअस्थमॅटिक आणि स्पास्मोलाइटिक प्रभाव आढळतात. हे दम्याच्या रुग्णांच्या वायुमार्गांना आराम करण्यास आणि सूज कमी करण्यास अनुमती देते, ज्यामुळे त्यांना अधिक सहजपणे श्वास घेता येतो. कलोंजीमुळे दम्याचे प्रसंग आणि घरघर कमी होत असल्याचे दिसून आले आहे (श्वास घेण्याच्या त्रासामुळे निर्माण होणारा शिट्टीचा आवाज).
  कलोंजी दम्याची लक्षणे दूर करण्यासाठी मदत करते. आयुर्वेदानुसार दम्याशी संबंधित मुख्य दोष म्हणजे वात आणि कफ. फुफ्फुसात, विकृत ‘वात’ विस्कळीत ‘कफ दोष’ सोबत मिसळून श्वसनमार्गात अडथळा निर्माण करतो. यामुळे श्वास घेणे कठीण होते. स्वास रोग किंवा दमा ही या आजाराची वैद्यकीय संज्ञा आहे. कलोंजी वात-कफ संतुलित करण्यास आणि फुफ्फुसातील श्लेष्मा साफ करण्यास मदत करू शकते. यामुळे दम्याची लक्षणे दूर होतात. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून दोनदा मधासोबत खा. 3. दम्याची लक्षणे नियंत्रित करण्यासाठी किमान 1-2 महिने सुरू ठेवा.
• उच्च कोलेस्टरॉल : उच्च कोलेस्ट्रॉलच्या उपचारात कलोंजी फायदेशीर ठरू शकते. उच्च घनता लिपोप्रोटीन पातळी (HDL) वाढवताना ते कमी घनता लिपोप्रोटीन (LDL) आणि ट्रायग्लिसराइड पातळी कमी करते.
  पाचक अग्नीच्या असंतुलनामुळे उच्च कोलेस्ट्रॉल (पाचनाची आग) होते. जेव्हा ऊतींचे पचन बिघडते (अयोग्य पचनामुळे विषारी पदार्थ शरीरात राहतात) तेव्हा अतिरिक्त कचरा उत्पादने किंवा अमा तयार होतात. यामुळे हानिकारक कोलेस्टेरॉल तयार होते आणि रक्तवाहिन्या बंद होतात. कलोंज, तसेच त्याचे तेल, अग्नी (पचन अग्नी) सुधारण्यास आणि अमा कमी करण्यास मदत करते. याचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) गुण यासाठी कारणीभूत ठरतात. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून एक किंवा दोनदा कोमट दुधासोबत प्यायल्याने तुमचे कोलेस्ट्रॉल नियंत्रणात राहते.
• उच्च रक्तदाब (उच्च रक्तदाब) : कलोंजी एक शक्तिशाली अँटिऑक्सिडेंट, हृदय उदासीन, लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ आणि कॅल्शियम चॅनेल अवरोधक आहे. कलोनजीची सर्व वैशिष्ट्ये उच्च रक्तदाबाच्या उपचारात फायदेशीर आहेत.
• मधुमेह मेल्तिस (प्रकार 1 आणि प्रकार 2) : कलोंजीमध्ये अँटिऑक्सिडंट्सचे प्रमाण जास्त असते आणि त्यात ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी असतो. हे स्वादुपिंडातील इन्सुलिन-उत्पादक पेशींचा प्रसार वाढवून रक्तातील इन्सुलिनच्या पातळीत वाढ करते. कलोंजी मधुमेहाच्या व्यवस्थापनात प्रभावी ठरू शकते कारण ते रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करते.
  मधुमेह, ज्याला मधुमेहा देखील म्हणतात, वात असंतुलन आणि खराब पचन यांमुळे होतो. बिघडलेल्या पचनामुळे स्वादुपिंडाच्या पेशींमध्ये अमा (दोष पचनामुळे शरीरात सोडलेला विषारी कचरा) जमा होतो, ज्यामुळे इन्सुलिनची क्रिया बिघडते. कलोंजी चिडलेल्या वातांना शांत करते आणि पचनशक्ती वाढवते. दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) या वैशिष्ट्यांमुळे हे अमा कमी होते. हे चयापचय वाढवते आणि इन्सुलिनची पातळी नियंत्रित ठेवते. यामुळे रक्तातील ग्लुकोजचे प्रमाण नियंत्रित राहण्यास मदत होते. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी घ्या. 2. दिवसातून दोनदा कोमट पाण्यासोबत घ्या. 3. 1-2 महिने रक्तातील साखरेची पातळी सामान्य ठेवा.
• पुरुष वंध्यत्व : कलोंजीमध्ये विविध प्रकारचे महत्त्वपूर्ण अमीनो ऍसिड, जीवनसत्त्वे ए, बी आणि सी तसेच पुरुषांच्या प्रजननक्षमतेस मदत करणारी खनिजे असतात. हे पुरुषांमध्ये टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढवते आणि शुक्राणू उत्पादन प्रक्रियेला गती देते. परिणामी, कलोनजी शुक्राणूंची निर्मिती आणि गतिशीलता सुधारून पुरुष वंध्यत्वावर उपचार करण्यासाठी प्रभावी ठरू शकते.
  1. 1/4 ते 1/2 चमचे कलोंजी पावडर वापरा. 2. दिवसातून एक किंवा दोनदा कोमट दुधासोबत प्या. 3. तुमच्या शुक्राणूंचे कार्य सुधारते की नाही हे पाहण्यासाठी किमान एक महिना सुरू ठेवा.
• अपस्मार / फेफरे : अँटिऑक्सिडंट, अँटीकॉन्व्हल्संट आणि अँटीपिलेप्टिक क्रिया सर्व कलोंजीमध्ये आढळतात. कलोंजी तेल ऑक्सिडेटिव्ह नुकसानापासून संरक्षण करते ज्यामुळे दौरे होऊ शकतात आणि ते टाळण्यास देखील मदत होते. हे अँटीपिलेप्टिक औषधांच्या दुष्परिणामांच्या व्यवस्थापनात देखील मदत करू शकते.
• मासिक पाळीच्या वेदना : पुरेसा वैज्ञानिक पुरावा नसतानाही, मासिक पाळीच्या वेदनांवर उपचार करण्यासाठी कलोंजी प्रभावी ठरू शकते.
  मासिक पाळीत होणारी अस्वस्थता, ज्याला डिसमेनोरिया असेही म्हणतात, ही मासिक पाळी दरम्यान किंवा त्यापूर्वी अनुभवलेली वेदना किंवा पेटके आहे. या अवस्थेला काष्ट-आरतव ही आयुर्वेदिक संज्ञा आहे. आरतव, किंवा मासिक पाळी, आयुर्वेदानुसार, वात दोषाद्वारे व्यवस्थापित आणि नियंत्रित केली जाते. परिणामी, डिसमेनोरियाच्या व्यवस्थापनासाठी स्त्रीमध्ये वात नियंत्रित करणे अत्यंत आवश्यक आहे. कलोंजीमध्ये वात संतुलित करण्याची क्षमता असल्यामुळे ते डिसमेनोरिया आणि मासिक पाळीच्या वेदनांवर मदत करू शकते. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून दोनदा मधासोबत घ्या. 3. मासिक पाळीतील अस्वस्थता दूर करण्यासाठी
• संधिवात : कलोंजी एक शक्तिशाली दाहक-विरोधी आणि रोगप्रतिकारक औषधी वनस्पती आहे. हे दाहक रसायनांचे प्रकाशन रोखून आणि सांध्यातील सूज आणि कडकपणा कमी करून संधिवाताचे व्यवस्थापन करते.
  “आयुर्वेदात, संधिवाताला (आरए) आमवट असे म्हणतात. अमावता हा एक विकार आहे ज्यामध्ये वात दोष नष्ट होतो आणि अमा सांध्यामध्ये जमा होतो. अमावता ही पाचन अग्नी कमजोर होण्यापासून सुरू होते, परिणामी अमा (विषारी अवशेष) जमा होतात. अयोग्य पचनामुळे शरीर).वात हा आम विविध ठिकाणी पोहोचवतो, परंतु शोषण्याऐवजी तो सांध्यांमध्ये जमा होतो. कलोंजीचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) गुणधर्म पचनशक्ती संतुलित करण्यास आणि आम कमी करण्यास मदत करतात. वात-संतुलन प्रभाव आहे, ज्यामुळे सांधेदुखी आणि सूज यांसारखी संधिवाताची लक्षणे दूर होण्यास मदत होते. टिप्स: 1. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी पावडर घ्या. 2. दिवसातून दोनदा हलक्या गरम पाण्यासोबत घ्या. संधिवात सह मदत.
• गर्भनिरोधक : कलोंजीमध्ये प्रजननविरोधी प्रभाव लक्षणीय आहे, ज्यामुळे गर्भनिरोधकासाठी ते संभाव्य प्रभावी बनते.
• टॉन्सिलिटिस : कलोंजी ही परजीवीविरोधी आणि प्रतिहेल्मिंटिक औषधी वनस्पती आहे. हे संक्रमणास कारणीभूत असलेल्या जीवाणूंना (स्ट्रेप्टोकोकल बॅक्टेरिया) दाबून टॉन्सिलिटिसच्या उपचारात मदत करू शकते. त्याच्या दाहक-विरोधी आणि अँटीपायरेटिक गुणांमुळे, कलोंजी टॉन्सिलिटिस तापाच्या उपचारात फायदेशीर ठरू शकते.
• रोग प्रतिकारशक्ती वाढवणारा : वैज्ञानिक डेटा नसतानाही, कोणत्याही परदेशी सूक्ष्मजंतूंचा सामना करण्यासाठी रोगप्रतिकारक शक्ती सक्रिय करण्यासाठी कलोंजी प्रभावी ठरू शकते.
• कर्करोग : कलोंजीमधील काही बायोएक्टिव्ह रसायनांमध्ये कर्करोगविरोधी आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात. कलोंजीच्या बिया आणि तेलाचा संबंध कर्करोगाच्या पेशींच्या मृत्यूशी आणि कर्करोगाच्या पेशींच्या प्रतिबंधाशी जोडला गेला आहे. हे रेडिएशन सारख्या कर्करोगास कारणीभूत घटकांपासून पेशींचे संरक्षण करण्यासाठी देखील फायदेशीर ठरू शकते.
• थायरॉईड ग्रंथीचे रोग : कलोनजीचा उपयोग ऑटोइम्यून थायरॉइडायटीस (हॅशिमोटोचा थायरॉइडायटिस म्हणूनही ओळखला जातो) वर हर्बल औषध म्हणून केला जातो. हे थायरॉईड संप्रेरक संश्लेषण तसेच रक्तातील थायरॉईड उत्तेजक संप्रेरकांचे प्रमाण कमी करण्यास मदत करते. कलोनजीची ही क्रिया ऑटोइम्यून थायरॉईडायटीसच्या उपचारात फायदेशीर ठरू शकते.
• मेटाबॉलिक सिंड्रोम : मेटाबॉलिक सिंड्रोमच्या उपचारात कलोंजी फायदेशीर ठरू शकते. कमी रक्तातील साखर, लो-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन (LDL) कोलेस्ट्रॉल आणि एकूण कोलेस्टेरॉल या सर्वांना कलोंजी आणि त्याच्या तेलाचा फायदा होऊ शकतो.
• ओपिओइड काढणे : अँटीबैक्टीरियल, अँटीअलर्जिक, स्पास्मोलायटिक आणि अँटीनोसायसेप्टिव्ह गुणधर्म हे सर्व कलोनजीमध्ये आढळतात. त्यात पोषक आणि अमीनो ऍसिड देखील असतात जे ओपिओइड व्यसनाधीनांसाठी चांगले असतात. परिणामी, कलोनजी अफूचे सेवन काढून टाकण्याच्या उपचारात फायदेशीर ठरू शकते. हे अफूचे व्यसन-संबंधित कमजोरी आणि संक्रमणांच्या उपचारांमध्ये देखील फायदेशीर ठरू शकते.
• आईच्या दुधाचे उत्पादन वाढले : कलोनजीमध्ये गॅलॅक्टॅगॉग प्रभाव असतो, याचा अर्थ ते आईच्या दुधाचे उत्पादन उत्तेजित करण्यास मदत करू शकते. हे प्रोलॅक्टिन हार्मोनचे उत्पादन वाढवते, जे दुधाचे उत्पादन उत्तेजित करते.
• इसब : एक्जिमावर उपचार करण्यासाठी कलोनजीचा वापर केला जाऊ शकतो, तरीही त्याचा बॅकअप घेण्यासाठी पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नाही.
  बाधित भागावर कलोंजी तेल लावल्यास एक्जिमा नियंत्रित करण्यास मदत होते. एक्जिमा हा त्वचेचा आजार आहे ज्यामध्ये त्वचा खडबडीत, फोड येणे, सूज येणे, खाज सुटणे आणि रक्तस्त्राव होतो. त्याच्या रोपन (उपचार) कार्यामुळे, कलोंजी तेल वापरल्याने जळजळ कमी होते आणि जलद बरे होण्यास प्रोत्साहन मिळते. टिपा: 1. कलोंजी तेलाचे 2-5 थेंब तुमच्या तळहातावर किंवा आवश्यकतेनुसार घाला. 2. खोबरेल तेल घाला आणि चांगले मिसळा. 3. एक्झामाची लक्षणे दूर करण्यासाठी पीडित भागात दिवसातून एकदा लागू करा.
• स्तनांमध्ये वेदना : कलोंजीमधील काही रसायनांमध्ये वेदनाशामक गुणधर्म असतात. स्तनदुखीवर स्थानिक उपचार म्हणून कलोंजी तेलाचा वापर फायदेशीर ठरू शकतो (मास्टॅल्जिया).
  कलोंजी तेलाने स्तनाच्या दुखण्यावर आराम मिळतो. वात दोषाचे असंतुलन, आयुर्वेदानुसार, शरीराच्या कोणत्याही भागात अस्वस्थतेचे मुख्य कारण आहे. वात संतुलित करण्याच्या गुणधर्मांमुळे, कलोंजी तेल अस्वस्थतेची तीव्रता कमी करण्यास मदत करू शकते. टिपा: 1. कलोंजी तेलाचे 2-5 थेंब तुमच्या तळहातावर किंवा आवश्यकतेनुसार घाला. 2. खोबरेल तेल घाला आणि चांगले मिसळा. 3. स्तनातील वेदना कमी करण्यासाठी, दिवसातून एकदा प्रभावित भागात लागू करा.

Video Tutorial

कलोंजी वापरताना घ्यावयाची काळजी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) घेताना खालील सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• कलोंजीमुळे रक्त कमी होण्याचा धोका वाढू शकतो. त्यामुळे, कलोनजी अँटीकोआगुलेंट्ससोबत घेताना सहसा तुमच्या वैद्यकीय व्यावसायिकाचा सल्ला घ्यावा.

• कलोंजी घेताना घ्यावयाची विशेष खबरदारी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • स्तनपान : कलोंजी हानी न करता अन्न प्रमाणात खाऊ शकतो. तरीसुद्धा, स्तनपान करवताना कलोनजी गोळ्या घेण्यापूर्वी, तुम्ही तुमच्या वैद्यकीय व्यावसायिकाची तपासणी करावी.
  • मधुमेहाचे रुग्ण : कलोंजीमध्ये रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करण्याची क्षमता आहे. यामुळे, अँटीडायबेटिक औषधांसोबत कलोनजी वापरताना, सामान्यत: तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी तपासण्याची शिफारस केली जाते.
  • हृदयविकार असलेले रुग्ण : उच्च रक्तदाब कमी करण्यासाठी कलोंजी प्रत्यक्षात प्रकट झाली आहे. परिणामी, तुम्ही उच्च रक्तदाबविरोधी औषधासोबत कलोंजी घेत असल्यास, तुम्ही तुमच्या रक्तदाबावर लक्ष ठेवावे.
  • गर्भधारणा : दुखापत न होता कलोंजी अन्न प्रमाणात खाऊ शकतो. तथापि, गर्भधारणेदरम्यान कलोंजी गोळ्या घेण्यापूर्वी, तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांची तपासणी केली पाहिजे.
  • ऍलर्जी : उष्ण (गरम) शक्तीमुळे, कलोंजी पेस्ट किंवा तेल त्वचेवर चढलेल्या पाण्याने किंवा खोबरेल तेलाने लावावे लागते.

  कलोंजी कशी घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेतल्या जाऊ शकतात.^(HR/5)

  • कलोंजी पावडर : एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा कलोंजी चूर्ण घ्या. रात्रीच्या जेवणाव्यतिरिक्त दुपारचे जेवण घेतल्यानंतर ते पाणी किंवा मधासह प्या.
  • कलोंजी कॅप्सूल : कलोंजीच्या एक ते दोन गोळ्या घ्याव्यात. दुपारचे जेवण आणि याव्यतिरिक्त रात्रीचे जेवण घेतल्यानंतर ते पाण्याने गिळावे.
  • कलोंजी तेल : एक चौथा ते अर्धा चमचा कलोंजी तेल घ्या. जेवण घेतल्यानंतर दररोज उबदार पाण्यासोबत घ्या. आत वापरण्यापूर्वी कलोंजी तेलाच्या कंटेनरचे टॅग तपासा.
  • कलोंजी पेस्ट : अर्धा ते एक चमचा कलोनजी पेस्ट घ्या. त्यात चढलेले पाणी समाविष्ट करा. दररोज किंवा आठवड्यातून तीन वेळा खराब झालेल्या ठिकाणी लागू करा.

  कलोंजी किती घ्याव्यात:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतले पाहिजे.^(HR/6)

  • कलोंजी पावडर : एक चौथा ते अर्धा चमचे दिवसातून दोन वेळा.
  • कलोंजी कॅप्सूल : दिवसातून दोन वेळा एक ते दोन कॅप्सूल.
  • कलोंजी तेल : एक चौथा ते अर्धा चमचे दिवसातून एकदा किंवा दोनदा.

  कलोंजी चे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, कलोंजी (निगेला सॅटिवा) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • ऍलर्जी
  • पोट बिघडणे
  • बद्धकोष्ठता
  • उलट्या होणे
  • बद्धकोष्ठता
  • जप्ती

  कलोनजीशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. कलोंजी आणि काळे बी एकच आहे का?

  Answer. होय, कलोंजी आणि ब्लॅक सीड ही एकच गोष्ट आहे. इंग्रजीत कलोंजीला ब्लॅक सीड म्हणतात.

  Question. मी गरोदरपणात कलोंजी खाऊ शकतो का?

  Answer. जेवणाच्या प्रमाणात, कलोंजी गर्भधारणेदरम्यान जोखीममुक्त असल्याचे दिसून येते. दुसरीकडे, कलोनजी गर्भाशयाला होण्यापासून थांबवू किंवा थांबवू शकते.

  Question. कलोंजी तेल म्हणजे काय?

  Answer. कलोंजी तेल या वनस्पतीच्या बियांपासून तयार केले जाते आणि विविध औषधे तयार करण्यासाठी वापरले जाते. विविध आरोग्य समस्या आणि समस्यांना तोंड देण्यासाठी याचा वापर केला गेला आहे.

  Question. कलोंजीच्या बिया कच्चे खाऊ शकतात का?

  Answer. होय, तुम्ही ते न शिजवलेले खाऊ शकता. आपल्याला प्राधान्य आवडत नसल्यास, त्यांना मध किंवा पाण्यात मिसळून पहा. पाककृती तसेच खाद्यपदार्थांच्या निवडीमध्ये हा एक सामान्य सक्रिय घटक आहे.

  होय, कलोंजी बिया कच्चे खाल्ल्या जाऊ शकतात कारण ते पचनास मदत करतात. याचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (जठरांत्रीय) गुण यासाठी कारणीभूत ठरतात. कलोनजीची तिक्त (कडू) चव मास्क करण्यासाठी मधाचा वापर केला जाऊ शकतो.

  Question. कलोंजीमुळे बद्धकोष्ठता होते का?

  Answer. नाही, कलोंजी तुम्हाला बद्धकोष्ठता नक्कीच करणार नाही. संशोधन अभ्यासामध्ये कलोनजीमध्ये लक्षणीय गॅस्ट्रोप्रोटेक्टिव्ह इमारती असल्याचे दर्शविले गेले आहे. हे काही विशेष घटक आहेत या वस्तुस्थितीमुळे आहे. हे आपल्या पोटाचे अल्सरपासून संरक्षण करते, शौचास नियंत्रित करते आणि त्यात अँटी-सेक्रेटरी आणि अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म असतात.

  अमाची डिग्री कमी करून, कलोनजी बद्धकोष्ठतेच्या उपचारात मदत करते (अयोग्य अन्न पचनामुळे विषारी पदार्थ शरीरात सतत राहतात). कलोंजीचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचनसंस्था) ही आतड्याची गती टिकवून ठेवण्यास मदत करते.

  Question. कलोंजीमुळे मायग्रेन होऊ शकतो का?

  Answer. जर तुम्ही जास्त प्रमाणात कलोंजी घेतल्यास तुम्हाला मायग्रेनची डोकेदुखी होऊ शकते. हे कलोनजीच्या उष्ण (उबदार) ताकदीमुळे आहे. हे शरीरातील पित्त दोषामध्ये उंची वाढवू शकते, ज्यामुळे मायग्रेन डोकेदुखी होऊ शकते. जर तुम्हाला मायग्रेन डोकेदुखीची पार्श्वभूमी असेल, तर तुम्हाला कलोनजी लहान आकाराच्या डोसमध्ये वापरण्याची आवश्यकता आहे.

  Question. कलोंजी हृदयासाठी चांगली आहे का?

  Answer. होय, कलोनजी कार्डिओ प्रणालीसाठी फायदेशीर असू शकते. कलोंजीमध्ये मजबूत कार्डिओप्रोटेक्टिव्ह निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्म असलेले पॉलिफेनॉल असतात. उच्च रक्तदाब कमी करण्यासाठी तसेच हृदयाची जलद किंमत कमी करण्यासाठी हे फायदेशीर ठरू शकते. कलोंजीचे अँटिऑक्सिडंट निवासी गुणधर्म ऑक्सिडेटिव्ह नुकसानापासून हृदयाच्या स्नायूंच्या वस्तुमानास सुरक्षित करण्यासाठी बहुमोल असू शकतात.

  Question. हायपोथायरॉईडसाठी कलोनजी चांगली आहे का?

  Answer. पुरेशी वैज्ञानिक माहिती नसतानाही, हायपोथायरॉईडीझमच्या उपचारात कलोनजी प्रभावी ठरू शकते. कलोंजी तेलामध्ये अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म असतात, जे थायरॉईड केसांच्या कूपांना ऑक्सिडेटिव्ह नुकसानापासून वाचवण्यास मदत करतात.

  Question. वजन कमी करण्यासाठी कलोंजी कसे वापरावे?

  Answer. उच्च फायबर सामग्रीमुळे, कलोंजी वजन कमी करण्यास मदत करते. हे मेंदूतील विशिष्ट न्यूरोट्रांसमीटर नियंत्रित करून भूक कमी करण्यास मदत करते. हे वजन नियंत्रणात मदत करते. 1. एका ग्लास कोमट पाण्यात, लिंबाचा रस पिळून घ्या. 2. हे पाणी प्या आणि कलोनजीच्या काही बिया चघळा.

  वजन वाढणे हे कमकुवत किंवा खराब झालेल्या पाचन तंत्राचे लक्षण आहे. त्यामुळे शरीरात जास्त प्रमाणात चरबी जमा होते. कलोंजीचे दीपण (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (अन्न पचन) हे उत्कृष्ट गुण या स्थितीत मदत करतात. हे चरबीचे पचन करण्यास मदत करते आणि चयापचय सुधारते, ज्यामुळे वजन व्यवस्थापन होते.

  Question. मुरुमांविरूद्ध लढण्यासाठी कलोनजी मदत करू शकते?

  Answer. होय, कलोनजीचे प्रतिजैविक निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्म मुरुम कमी करण्यास मदत करू शकतात. हे मुरुमांना कारणीभूत असलेल्या जंतूंच्या वाढीस प्रतिबंध करते. त्याच्या दाहक-विरोधी गुणधर्मांमुळे, ते याव्यतिरिक्त अस्वस्थता कमी करते आणि मुरुमांभोवती सूज देखील कमी करते. त्या व्यतिरिक्त, कलोंजीमधील अँटी-ऑक्सिडंट्स पूर्णपणे मुक्त रॅडिकल्सला निष्प्रभ करण्यास मदत करतात तसेच मुरुमांच्या उद्रेकांच्या उपचार प्रक्रियेस गती देतात.

  रुक्ष (कोरड्या) उच्च गुणवत्तेमुळे, कलोनजी मुरुमांवर मदत करू शकते. हे त्वचेतील अतिरिक्त तेल काढून टाकण्यास मदत करते. त्यात लेखना (स्क्रॅचिंग) तसेच शोथर (दाह विरोधी) वैशिष्ट्ये देखील आहेत, जी मुरुमांशी संबंधित सूज कमी करण्यास मदत करतात.

  Question. कलोनजी केसांसाठी चांगली आहे का?

  Answer. होय, कलोंजी केसांसाठी फायदेशीर ठरू शकते. कलोंजी बियाणे आणि तेलाचे अँटीऑक्सिडंट तसेच अँटी-बॅक्टेरियल गुणधर्म हे केसांच्या कूपांना मजबूत करते, केस गळती कमी करते, तसेच केसांच्या वाढीस प्रोत्साहन देते. त्यात केसांना चमक येते आणि तुटलेले केस जपण्यास मदत होते.

  पेस्ट किंवा तेल म्हणून सरळ टाळूवर लावल्यास कलोनजी केसांच्या त्रासात मदत करू शकते. हे केस गळती रोखण्यात आणि केसांच्या विकासाच्या प्रोमोमध्ये मदत करते. केस गळणे प्रामुख्याने शरीरातील चिडचिड झालेल्या वात दोषामुळे होते हे सत्य आहे. वात दोष संतुलित करून, कलोंजी केस गळती टाळण्यास मदत करते. हे केसांच्या विकासास देखील चालना देते आणि कोरडी त्वचा देखील काढून टाकते.

  Question. त्वचेच्या समस्यांसाठी कलोंजी चांगली आहे का?

  Answer. होय, कलोंजी एखाद्याच्या त्वचेसाठी फायदेशीर असू शकते. यात अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटीऑक्सिडंट प्रभाव आहे. कलोंजी एक्जिमा, फोड, सुरकुत्या आणि त्वचेचा उद्रेक यासाठी मदत करते असे सांगितले जाते.

  कलोंजी तेल मुरुमांवर उपचार आणि मुरुम कमी करण्यासाठी मदत करते. हे रोपण (उपचार) आहे या सत्यामुळे आहे. हे मुरुमांचे डाग तसेच चिडचिडेपणा यशस्वीरित्या कमी करते.

  Question. टक्कल पडण्यासाठी कलोंजी तेल चांगले आहे का?

  Answer. होय, कलोंजी टक्कल पडण्याच्या उपचारात फायदेशीर ठरू शकते. अँटिऑक्सिडंट आणि अँटी-बॅक्टेरियल निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्म कलोंजी बियाणे आणि तेल देखील हे केसांच्या कूपांना मजबूत करते, केस गळणे कमी करते, तसेच केसांच्या विकासास प्रेरित करते.

  Question. कलोंजी तेल डोळ्यांसाठी चांगले आहे का?

  Answer. कलोंजी तेलाचा वापर डोळ्यांच्या समस्यांवर उपचार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो, तरीही त्याचा बॅकअप घेण्यासाठी पुरेसा क्लिनिकल डेटा नाही.

  Question. सांधेदुखीसाठी कलोंजी तेल चांगले आहे का?

  Answer. त्रासदायक स्थानाशी संबंधित असताना, कलोंजी तेल हाड आणि सांध्यातील अस्वस्थता दूर करण्यास मदत करते. आयुर्वेदानुसार हाडे आणि सांधे शरीरातील वात स्थान विचारात घेतले जातात. वात असंतुलन हे सांध्यातील अस्वस्थतेचे प्रमुख कारण आहे. वात निवासी गुणधर्म संतुलित ठेवत असल्याने, कलोंजी तेलाचा वापर केल्याने सांध्यातील अस्वस्थता कमी होण्यास मदत होते.

  Question. कलोंजी तेल सोरायसिससाठी चांगले आहे का?

  Answer. होय, सोरायसिसच्या उपचारात कलोंजी बहुमोल असू शकते. कलोंजीच्या बियांमध्ये दाहक-विरोधी आणि अँटी-सोरियाटिक प्रभाव असतो. हे सोरायसिस-संबंधित सूज आणि जळजळ दूर करण्यात मदत करते.

  सोरायसिस ही एक दीर्घकालीन स्वयंप्रतिकार समस्या आहे ज्यामुळे त्वचा कोरडी, लाल, चपळ आणि फ्लॅकी होते. कलोंजी तेल कोरडी त्वचा कमी करून आणि फ्लॅकी ठिकाणे लवकर बरे करून सोरायसिसमध्ये मदत करू शकते. हे स्निग्धा (तेलकट) आणि रोपण (उपचार) यांच्या गुणांशी संबंधित आहे.

  Question. पाठदुखीसाठी कलोंजी तेल चांगले आहे का?

  Answer. योग्य क्लिनिकल माहिती नसतानाही, पाठदुखीचा उपचार करण्यासाठी कलोनजीचा वापर केला जाऊ शकतो.

  SUMMARY

  याला एक अनोखी चव आहे आणि प्राधान्य देखील आहे तसेच विविध पाककृतींमध्ये त्याचा वापर केला जातो. कलोंजीची हायपोग्लाइसेमिक (रक्तातील ग्लुकोज कमी करणारी) क्रिया रक्तातील साखरेची पातळी समतोल राखते आणि मधुमेहींसाठी देखील फायदेशीर आहे.