धाटकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा)

आयुर्वेदात धटकी किंवा धवईला बहुपुस्पिका असेही म्हटले जाते.^(HR/1)

पारंपारिक भारतीय वैद्यकशास्त्रात धटकीच्या फुलाला खूप महत्त्व आहे. आयुर्वेदानुसार धाटकीचा कषया (तुरट) गुण, स्त्रीरोग जसे की मेनोरेजिया (महिने जास्त रक्तस्त्राव) आणि ल्युकोरिया (योनिमार्गातून पांढरा स्त्राव) साठी उपयुक्त आहे. दिवसातून दोनदा 1/4-1/2 चमचे धतकी पावडर मधासोबत घेतल्याने हे विकार, तसेच अतिसारावर नियंत्रण ठेवता येते. धतकी पावडर देखील कफाचे नियमन करण्यास मदत करते आणि दम्याच्या उपचारात उपयुक्त ठरू शकते कारण ते दम्याला प्रोत्साहन देते. श्वसन प्रणालीतून जादा श्लेष्मा काढून टाकणे, श्वास घेणे सोपे करते. धताकी त्वचेच्या विकारांवर (जसे की मुरुम, मुरुम इ.) उपयुक्त आहे आणि त्याच्या बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ आणि दाहक-विरोधी गुणांमुळे जखम भरण्यास मदत करू शकते. रोपण (बरे करणे) आणि सीता (थंड करणे) या वैशिष्ट्यांमुळे, धतकी पावडरची पेस्ट मध किंवा पाण्याने त्वचेवर लावल्याने सूज कमी होते आणि जखमेच्या उपचारांना गती मिळते. ही पेस्ट त्वचेवर सनबर्न, मुरुम आणि मुरुमांवर उपचार करण्यासाठी देखील वापरली जाऊ शकते.

धाटकी या नावानेही ओळखले जाते :- वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा, बहूपुस्पी, ताम्रपुस्पी, वाहिनीज्वाता, धायफूल, अग्निज्वाला झुडूप, धवडी, धवनी, धाई, धवा, ताम्रपुष्पी, तत्तीरीपुवू, तातीरे, धायटी, धवती, धायफुला, धातुकी, दावी, फुल ध्वत्ती, कवत्ती काउत्तर, धवडी , पार्वती , बहुपुष्पिका

धाटकी कडून मिळते :- वनस्पती

धटकीचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) चे उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• मेनोरेजिया : रक्तप्रदार, किंवा मासिक पाळीच्या रक्ताचा जास्त स्राव, हे मेनोरेजिया किंवा तीव्र मासिक रक्तस्त्राव याला वैद्यकीय संज्ञा आहे. वाढलेला पित्त दोष दोष आहे. धतकी अतिवृद्ध पित्ताला संतुलित करून मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव किंवा मेनोरेजिया नियंत्रित करते. सीता (थंड) आणि काशय (तुरट) गुणांमुळे ही स्थिती आहे. a एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा धतकी पावडर घ्या. c मध किंवा पाणी एकत्र करून पेस्ट बनवा. c हलके जेवणानंतर दिवसातून दोनदा याचे सेवन करा. c मेनोरेजियाच्या लक्षणांमध्ये मदत करण्यासाठी हे दररोज करा.
• ल्युकोरिया : स्त्रियांच्या गुप्तांगातून जाड, पांढरा स्त्राव ल्युकोरिया म्हणून ओळखला जातो. ल्युकोरिया हा कफ दोषाच्या असंतुलनामुळे होतो, आयुर्वेदानुसार. कषया (तुरट) गुणामुळे धतकी ल्युकोरियाच्या उपचारात फायदेशीर आहे. हे वाढलेल्या कफाचे नियमन आणि ल्युकोरियाची लक्षणे कमी करण्यास मदत करते. a एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा धतकी पावडर घ्या. c मध किंवा पाणी एकत्र करून पेस्ट बनवा. c ल्युकोरियाचे व्यवस्थापन करण्यासाठी, हे हलके जेवणानंतर दिवसातून दोनदा घ्या.
• अतिसार : आयुर्वेदात अतिसाराला अतिसार असे संबोधले जाते. हे खराब पोषण, दूषित पाणी, प्रदूषक, मानसिक तणाव आणि अग्निमांड्य (कमकुवत पचनशक्ती) यांमुळे होते. हे सर्व चल वात वाढण्यास कारणीभूत ठरतात. हा खराब झालेला वात शरीराच्या असंख्य ऊतींमधून आतड्यात द्रव काढतो आणि मलमूत्रात मिसळतो. यामुळे सैल, पाणीदार आतड्याची हालचाल किंवा अतिसार होतो. धाटकी अतिसार प्रतिबंधात मदत करते. हे कश्यया (तुरट) असल्यामुळे आहे. हे सैल मल घट्ट करते आणि आतड्यांसंबंधी हालचाल किंवा अतिसाराची वारंवारता कमी करते. टिपा: अ. एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा धतकी पावडर घ्या. c मध किंवा पाणी एकत्र करून पेस्ट बनवा. c अतिसारावर उपचार करण्यासाठी, हे हलके जेवणानंतर दिवसातून दोनदा घ्या.
• दमा : धाटकी दम्याच्या लक्षणांच्या व्यवस्थापनात मदत करते आणि श्वासोच्छवासाच्या त्रासापासून आराम देते. आयुर्वेदानुसार दम्याशी संबंधित मुख्य दोष म्हणजे वात आणि कफ. फुफ्फुसात, विकृत ‘वात’ विस्कळीत ‘कफ दोष’ सोबत मिसळून श्वसनमार्गात अडथळा निर्माण करतो. यामुळे श्वास घेणे कठीण होते. स्वास रोग हे या विकाराचे (दमा) नाव आहे. धतकी पावडर कफाचे संतुलन आणि फुफ्फुसातील अतिरिक्त श्लेष्मा काढून टाकण्यास मदत करते. यामुळे दम्याची लक्षणे दूर होतात. टिपा: अ. १/४-१/२ चमचे धतकी पावडर मध किंवा पाण्यात मिसळा. bc दम्याची लक्षणे दूर करण्यासाठी हलके जेवणानंतर दिवसातून दोनदा घ्या.
• जखम भरून येणे, जखम बरी होणे : धताकी जखमेच्या जलद उपचारांना प्रोत्साहन देते, सूज कमी करते आणि त्वचेची नैसर्गिक रचना पुनर्संचयित करते. नारळाच्या तेलात मिसळलेल्या धटकीच्या फुलाची पावडर जखमेच्या उपचारांना प्रोत्साहन देते आणि जळजळ कमी करते. हे रोपण (उपचार) आणि सीता (थंड) यांच्या गुणांशी संबंधित आहे. टिपा: अ. 1 ते 2 चमचे धतकी पावडर किंवा आवश्यकतेनुसार घ्या. c मध किंवा पाण्याने पेस्ट बनवा. c पीडित प्रदेशात दिवसातून एकदा वापरा. c सामान्य पाण्याने धुण्यापूर्वी किमान 1 तास प्रतीक्षा करा. e जखम लवकर बरी होईपर्यंत हे करत राहा.
• सनबर्न : धतकी उन्हाच्या दाहाच्या उपचारात फायदेशीर आहे. आयुर्वेदानुसार पित्त दोष वाढल्यामुळे सनबर्न होतो. हे सूर्याच्या सतत उपस्थितीमुळे होते. सीता (थंड) आणि रोपण (उपचार) गुणधर्मांमुळे, धटकीच्या फुलांच्या पेस्टचा थंड प्रभाव असतो आणि जळजळ कमी होते. टिपा अ. 1 ते 2 चमचे धतकी पावडर किंवा आवश्यकतेनुसार घ्या. c मध किंवा पाण्याने पेस्ट बनवा. c पीडित प्रदेशात दिवसातून एकदा वापरा. c सामान्य पाण्याने धुण्यापूर्वी किमान 1 तास प्रतीक्षा करा. e सनबर्नची लक्षणे दूर करण्यासाठी हे पुन्हा करा.
• पुरळ आणि मुरुम : “कफ-पिट्टा दोष असलेल्या त्वचेच्या प्रकारात मुरुम आणि मुरुम होण्याची शक्यता असते. आयुर्वेदानुसार कफ वाढल्याने सेबम निर्मितीला प्रोत्साहन मिळते, ज्यामुळे छिद्र बंद होतात. यामुळे पांढरे आणि काळे डोके दोन्ही होतात. पित्त वाढल्याने लाल रंग देखील येतो. पापुद्रे (अडथळे) आणि पू भरलेली जळजळ. धताकी पावडर वापरून मुरुम आणि मुरुमांवर नियंत्रण ठेवता येते. यामुळे जास्त प्रमाणात सीबम निर्मिती आणि छिद्र रोखून चिडचिड कमी होते. त्याची कफ आणि पिट्टा संतुलित करण्याची क्षमता यामागील कारण आहे. टिपा: अ. घ्या. 1 ते 2 चमचे धतकी पावडर, किंवा आवश्यकतेनुसार. c. मध किंवा पाण्याने पेस्ट बनवा. c. रोगग्रस्त भागात दिवसातून एकदा वापरा. c. सामान्य पाण्याने धुण्यापूर्वी किमान 1 तास प्रतीक्षा करा. उदा. मुरुम आणि मुरुमांपासून मुक्त होण्यासाठी हे पुन्हा करा.

Video Tutorial

धटकी वापरताना घ्यावयाची खबरदारी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) घेताना खालील सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• धटकी घेताना घ्यावयाची विशेष खबरदारी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • स्तनपान : स्तनपानादरम्यान धटकीचा वापर कायम ठेवण्यासाठी क्लिनिकल डेटा हवा आहे. यामुळे, नर्सिंग दरम्यान धटकीला प्रतिबंध करणे किंवा केवळ डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली वापरणे चांगले.
  • मधुमेहाचे रुग्ण : जर तुम्ही मधुमेहविरोधी औषधे वापरत असाल तर धटकीच्या वापरास समर्थन देण्यासाठी पुरेसा क्लिनिकल डेटा नाही. या परिस्थितीत, धातकीपासून दूर राहणे किंवा केवळ वैद्यकीय व्यावसायिकांच्या मार्गदर्शनाखालीच वापरणे चांगले.
  • हृदयविकार असलेले रुग्ण : जर तुम्ही हायपरटेन्सिव्ह औषधे वापरत असाल तर धटकीच्या वापरास समर्थन देण्यासाठी पुरेसा क्लिनिकल डेटा नाही. या परिस्थितीत, धटकीला प्रतिबंध करणे किंवा केवळ वैद्यकीय व्यावसायिकांच्या मार्गदर्शनाखालीच वापरणे चांगले.
  • गर्भधारणा : गरोदर असताना धटकीच्या वापराला शास्त्रीय पुरावा हवा आहे. परिणामी, गर्भधारणेदरम्यान धटकीला प्रतिबंध करणे किंवा केवळ वैद्यकीय देखरेखीखाली वापरणे चांगले.

  धाटकी कशी घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेता येतात.^(HR/5)

  • धतकी पावडर : धाटकीचा वाळलेला बहर घ्या. त्यांना बारीक करून पावडर देखील बनवा. एक चौथा ते दीड चमचा ही धटकीची पावडर घ्या. मध किंवा पाण्यात मिसळा. हलके अन्न घेतल्यानंतर दिवसातून दोनदा घ्या.

  धाटकी किती घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतले पाहिजे.^(HR/6)

  • धातकीचे फूल : एक चौथा ते अर्धा चमचा किंवा तुमच्या गरजेनुसार.

  धाटकीचे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, धतकी (वुडफोर्डिया फ्रुटिकोसा) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • या औषधी वनस्पतीच्या दुष्परिणामांबद्दल अद्याप पुरेसा वैज्ञानिक डेटा उपलब्ध नाही.

  धाटकींशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. स्त्रियांच्या विकारांवर धाटकी चांगली आहे का?

  Answer. होय, धतकी स्त्रियांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे कारण ती तीव्र आणि वेदनादायक मासिक पाळीची लक्षणे कमी करते. त्याचे कश्य (तुरट) वैशिष्ट्य देखील ल्युकोरियाची लक्षणे दूर करण्यास मदत करते.

  Question. धाटकीचे औषधी उपयोग काय आहेत?

  Answer. धाटकीत वैद्यकिय आणि औषधी वैशिष्ठ्यांचा समावेश आहे. वाळलेल्या धटकीच्या फुलांचे अँटिऑक्सिडंट आणि यकृत-संरक्षणात्मक इमारती यकृताच्या आजारांवर उपचार करण्यास मदत करतात. यात विशिष्ट पदार्थ (वुडफोर्डिन) समाविष्ट आहेत ज्यात वेदनाशामक आणि दाहक-विरोधी कार्ये आहेत, जे अस्वस्थता आणि सूज कमी करण्यास मदत करतात. त्याची अँटी-अल्सर, इम्युनोमोड्युलेटरी, तसेच अँटी-बॅक्टेरियल वैशिष्ट्ये अल्सर आणि इन्फेक्शनमध्येही प्रभावी बनवतात.

  Question. ओटीपोटात जंत साठी Dhataki वापरले जाऊ शकते ?

  Answer. होय, पोटातील जंत हाताळण्यासाठी धटकीचा वापर केला जाऊ शकतो कारण त्यात अँथेलमिंटिक घटक (टॅनिन्स) समाविष्ट आहेत. हे परजीवी प्रतिबंधक तसेच जंत विकास तसेच परजीवी तसेच कृमी शरीरातून बाहेर काढण्यास मदत करते.

  धटकीमध्ये क्रिमिघ्न (अँटी वर्म्स) कार्य असल्याने, ते गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल सिस्टममध्ये कृमींच्या विस्तारास प्रतिबंध करण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. हे जंत वाढीस प्रतिबंध करण्यास तसेच पोटातील कृमी काढून टाकण्यास मदत करते.

  Question. धाटकी अतिसार आणि आमांश मध्ये फायदेशीर आहे का?

  Answer. होय, धाटकी प्रत्यक्षात आमांश आणि अतिसारासाठी मदत करते असे दिसून आले आहे. त्याच्या अँटी-बॅक्टेरियल निवासी गुणधर्मांमुळे, ते जंतूंच्या विकासास प्रतिबंध करते ज्यामुळे आमांश आणि अतिसार देखील होतो. त्याच्या तुरट निवासी गुणधर्मांचा परिणाम म्हणून, ते त्याचप्रमाणे श्लेष्मल त्वचा घट्ट करून पाचन गतिशीलता आणि स्राव कमी करते.

  कश्यया (तुरट) उच्च गुणवत्तेमुळे, धाटकी ही अतिसार आणि आमांशाची लक्षणे नियंत्रित करण्यासाठी उपयुक्त वनस्पती आहे. हे पाणचट विष्ठेची नियमितता कमी करून अतिसार तसेच आमांशाची लक्षणे कमी करते.

  Question. Dahataki चा अल्सर साठी वापर केला जाऊ शकतो का?

  Answer. त्याच्या अल्सर बिल्डिंगमुळे, धटकीचा वापर फोडावर उपचार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. त्याच्या अँटिऑक्सिडंट आणि गॅस्ट्रोप्रोटेक्टिव्ह गुणांमुळे, त्यात एक घटक (इलॅजिक अॅसिड) आहे जो पोटाच्या पेशींना अत्यंत नुकसानापासून वाचवतो.

  त्याच्या पित्त-संतुलित इमारतींमुळे, धटकीचा वापर अल्सरची चिन्हे कमी करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. हे अत्यंत बेली ऍसिडचे परिणाम रोखून अल्सरची लक्षणे शांत करते. त्याच्या सीता (थंड) स्वभावामुळे, त्याचा थंड प्रभाव देखील आहे.

  Question. दातांच्या समस्यांसाठी धटकीचे काय फायदे आहेत?

  Answer. धाटकीची वेदनाशामक (वेदना कमी करणारी) वैशिष्ट्ये दातदुखीसह दातांच्या समस्यांसाठी मौल्यवान बनवतात. ते दाह कमी करून तसेच प्रभावित ठिकाणी वेदना कमी करून दंत वेदना शांत करते.

  Question. धाटकी डोळ्यांच्या समस्यांवर उपयुक्त आहे का?

  Answer. डोळ्यांच्या स्थितीत धाटकीच्या भूमिकेचे समर्थन करण्यासाठी पुरेशी वैज्ञानिक माहिती नाही.

  SUMMARY

  पारंपारिक भारतीय औषधांमध्ये धाटकीचे फूल खरोखर आवश्यक आहे. आयुर्वेदानुसार धाटकीचा कषय (तुरट) गुण मेनोरेजिया (मोठ्या प्रमाणात नियमित मासिक रक्तस्त्राव) आणि ल्युकोरिया (योनिमार्गातून पांढरा स्त्राव) यांसारख्या स्त्रीरोगांवर काम करतो.