देवदार (सेडरस देवडारा)

देवदारू, देवदार किंवा हिमालयीन देवदार असेच नाव असलेले ‘देवांचे लाकूड’ हे देवदारूचे प्रमुख नाव आहे.^(HR/1)

या वनस्पतीचे संपूर्ण जीवनचक्र उपचारात्मक हेतूंसाठी वापरले जाते. देवदारूचा कफ पाडणारा गुणधर्म श्वसनमार्गातून श्लेष्मा काढून खोकला कमी करण्यास मदत करतो. त्याच्या अँटिस्पास्मोडिक गुणधर्मांमुळे श्वसनमार्गाची हालचाल वाढवून दम्याच्या व्यवस्थापनात देखील मदत होऊ शकते. देवदारू मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर ठरू शकते कारण ते इंसुलिन स्राव उत्तेजित करते, जे रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करण्यास मदत करते. हे मन शांत करून आणि झोपेची पद्धत सुधारून निद्रानाशाच्या व्यवस्थापनात मदत करते. देवदारू तेल, देवदारू वनस्पतींपासून तयार केलेले, अनेक फायदे देते. त्याच्या डायफोरेटिक (घाम आणणारे) गुणधर्मांमुळे, घाम वाढवून ताप कमी करण्यासाठी हे तेल शरीराला लावले जाऊ शकते. त्याच्या दाहक-विरोधी गुणधर्मांमुळे, संधिवातांशी संबंधित जळजळ आणि अस्वस्थता यासह परिस्थितींवर उपचार करण्यासाठी ते सांध्यांना प्रशासित केले जाऊ शकते. त्याच्या बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ आणि दाहक-विरोधी गुणधर्मांमुळे, देवदारू तेलाचा वापर संक्रमणास प्रतिबंध करण्यासाठी आणि जखमा लवकर बरे करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. त्याच्या अँटीफंगल गुणधर्मांमुळे, देवदारूच्या पानांची पेस्ट तुमच्या त्वचेवर लावल्याने त्वचेचे संक्रमण आणि खाज सुटण्यास मदत होते.

देवदारू या नावानेही ओळखले जाते :- सेडरस देवदरा, सुरभुरुहा, अमरदारू, देवकस्थ, दारू, सुरदारू, शजर तुळजीन, देवदारू, देवदार, हिमालय देवदार, देवदार, तेलीयो देवदार, देवदारू, देवदार, देवताराम, तेल्या देदारू, दियार, देवदार, देवदारी चेटू, देवदार

देवदारू कडून मिळते :- वनस्पती

देवदारूचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) चे उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• खोकला आणि सर्दी : तोंडी घेतल्यास देवदारू खोकला नियंत्रणात मदत करते. खोकला हा एक वारंवार होणारा आजार आहे जो सहसा सर्दीमुळे होतो. आयुर्वेदात याला कफ रोग असे संबोधले जाते. श्वसन प्रणालीमध्ये श्लेष्मा जमा होणे हे खोकल्याचे सर्वात सामान्य कारण आहे. देवदारू कफाचे संतुलन राखण्यास आणि फुफ्फुसातून अतिरिक्त श्लेष्मा बाहेर काढण्यास मदत करते. त्याचे कफ शिल्लक आणि उष्ना (गरम) सामर्थ्य यासाठी खाते.
• दमा : देवदारू दम्याच्या लक्षणांच्या व्यवस्थापनात मदत करते आणि श्वासोच्छवासाच्या त्रासापासून आराम देते. आयुर्वेदानुसार दम्याशी संबंधित मुख्य दोष म्हणजे वात आणि कफ. फुफ्फुसात, विकृत ‘वात’ विस्कळीत ‘कफ दोष’ सोबत मिसळून श्वसनमार्गात अडथळा निर्माण करतो. यामुळे श्वास घेणे कठीण होते. स्वास रोग हे या विकाराचे (दमा) नाव आहे. देवदारू कफ आणि वात यांचे संतुलन राखण्यास तसेच फुफ्फुसातील अतिरिक्त श्लेष्मा काढून टाकण्यास मदत करते. यामुळे दम्याची लक्षणे दूर होतात.
• ऑस्टियोआर्थराइटिस : ऑस्टियोआर्थरायटिसच्या उपचारात देवदारू फायदेशीर आहे. संधिवाता हा एक प्रकारचा ऑस्टियोआर्थरायटिस आहे जो वातदोषाच्या वाढीमुळे होतो. यामुळे वेदना, सूज आणि हालचालींमध्ये अडचणी येतात. देवदारू ही एक वात-संतुलित औषधी वनस्पती आहे जी ऑस्टियोआर्थरायटिसच्या लक्षणांपासून आराम देते, जसे की सांधेदुखी आणि सूज.
• लठ्ठपणा : खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयी आणि बैठी जीवनशैली यामुळे वजन वाढते, ज्यामुळे पचनशक्ती कमकुवत होते. यामुळे अमा तयार होण्याचे प्रमाण वाढते, मेडा धातूमध्ये असंतुलन निर्माण होते आणि परिणामी लठ्ठपणा येतो. देवदारू चयापचय सुधारून आणि अमा कमी करून लठ्ठपणावर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते. याचे दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) गुण यासाठी कारणीभूत ठरतात.
• सुरकुत्या विरोधी : वय, कोरडी त्वचा आणि त्वचेत ओलावा नसणे यामुळे सुरकुत्या दिसू लागतात. हे आयुर्वेदानुसार वाढलेल्या वातामुळे होते. देवदारू आणि त्याचे तेल सुरकुत्या कमी करण्यासाठी आणि त्वचेची आर्द्रता वाढवण्यासाठी मदत करते. त्याचे वात-संतुलन आणि स्निग्धा (तेलकट) गुण यासाठी कारणीभूत आहेत.
• जखम भरून येणे, जखम बरी होणे : देवदारू, विशेषत: तेल, जखमा भरण्यास मदत करते, सूज कमी करते आणि त्वचेची नैसर्गिक रचना पुनर्संचयित करते. हे या वस्तुस्थितीमुळे आहे की त्यात रोपन (उपचार) गुणधर्म आहे.
• अर्टिकेरिया : अर्टिकेरिया ही ऍलर्जीक प्रतिक्रिया आहे ज्याला आयुर्वेदात शीटपिट्टा असेही म्हणतात. जेव्हा वात आणि कफ समतोल नसतात तसेच जेव्हा पित्ताशी तडजोड केली जाते तेव्हा हे घडते. वात आणि कफ संतुलित करण्याच्या वैशिष्ट्यांमुळे, देवदारू किंवा त्याचे तेल urticaria साठी मदत करू शकते.

Video Tutorial

देवदारू वापरताना घ्यावयाची काळजी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) घेताना खालील खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• देवदारू घेताना घ्यावयाची विशेष खबरदारी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासानुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • स्तनपान : देवदारूला स्तनपानादरम्यान प्रतिबंधित केले पाहिजे किंवा केवळ वैद्यकीय मार्गदर्शनाखालीच वापरावे.
  • गर्भधारणा : गरोदर असताना देवदारू टाळा किंवा फक्त वैद्यकीय मार्गदर्शनाखाली वापरा.
  • ऍलर्जी : तुमची त्वचा अतिसंवेदनशील असल्यास, देवदारू तेल बाहेरून वापरण्यापूर्वी नेहमी नारळाच्या तेलात मिसळा.

  देवदारू कसा घ्यावा:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेता येईल.^(HR/5)

  • सिडरवुड पावडर : अर्धा ते एक चमचा देवदारू पावडर घ्या. शक्यतो जेवणानंतर पाण्याने गिळावे.
  • सिडरवुड डेकोक्शन : एक ते दोन चमचे देवदारू पावडर घ्या दोन कप पाण्यात ते अर्धा मग कमी होईपर्यंत उकळा. या देवदारूचा दहा ते वीस चमचे घ्या. त्यात तंतोतंत त्याच प्रमाणात पाण्याचा समावेश करा. जेवणानंतर आदर्शपणे सेवन करा.
  • देवदारू कॅप्सूल : देवदारूच्या एक ते दोन गोळ्या घ्याव्यात. दिवसातून एक ते दोन वेळा ते पाण्याने गिळावे.
  • देवदारू तेल : देवदारू तेलाचे पाच ते दहा घट घ्या. त्यात खोबरेल तेल घाला. दूषित जखम आणि त्याचप्रमाणे सिफिलीसची काळजी घेण्यासाठी प्रभावित भागावर मालिश करा.
  • देवदार पेस्ट : एक ते दोन चमचे देवदारू पेस्ट घ्या. प्रभावित क्षेत्रावर वापरा. एक ते दोन तास थांबा. खाज, सूज, अस्वस्थता आणि सूज नियंत्रित करण्यासाठी ही सेवा दिवसातून एक ते दोन वेळा वापरा.

  देवदारू किती घ्यावा:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतले पाहिजे.^(HR/6)

  • देवदारू पावडर : एक चौथा ते अर्धा चमचा दिवसातून दोनदा.
  • देवदारू कॅप्सूल : एक ते दोन गोळी दिवसातून दोन वेळा.
  • देवदारू तेल : दोन ते पाच थेंब किंवा तुमच्या गरजेनुसार.

  देवदारूचे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, देवदारू (सेडरस देवडारा) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • या औषधी वनस्पतीच्या दुष्परिणामांबद्दल अद्याप पुरेसा वैज्ञानिक डेटा उपलब्ध नाही.

  देवदारूशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. देवदार (देवदारू) झाडे भारतात कुठे आढळतात?

  Answer. देवदारूची झाडे पूर्व अफगाणिस्तान आणि उत्तर पाकिस्तानच्या पश्चिम पर्वतराजीतील आहेत. तथापि, भारतात, हे प्रामुख्याने जम्मू तसेच काश्मीर, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, सिक्कीम आणि अरुणाचल प्रदेश, पश्चिम बंगालच्या दार्जिलिंग क्षेत्राव्यतिरिक्त, 1,500– 3,200 मीटर (4,921) उंचीवर आढळते. — 10,499 फूट).

  Question. देवदारू लाकडाचे उपयोग काय?

  Answer. स्ट्रक्चर्स, पूल, कालवे, रेल्वे स्लीपर, कॅरेज आणि पोस्ट्स हे सर्व देवदारू लाकडापासून बांधलेले आहेत. त्याचप्रमाणे सामान्यतः बिअर स्टोरेज स्पेस बॅरल्स, पॅकिंग बॉक्स, फर्निचर आणि संगीत साधने बनवण्यासाठी वापरली जाते.

  Question. ब्रोन्कियल अस्थमासाठी देवदारू चांगले आहे का?

  Answer. होय, सतत श्वासनलिकांसंबंधी अस्थमाच्या उपचारात देवदारू उपयुक्त ठरू शकते. त्याच्या अँटिस्पास्मोडिक गुणधर्मांमुळे, देवदारूचा उपयोग दमाविरोधी म्हणून केला जातो.

  Question. देवदारू पोटफुगीसाठी चांगला आहे का?

  Answer. होय, देवदारू तुम्हाला तुमचा अवांछित वायू हाताळण्यास मदत करेल. देवदारूच्या झाडाच्या लाकडात वायू बाहेर पडण्यास मदत करणारे निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्म असतात.

  दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचनसंस्था) वैशिष्ट्यांमुळे, देवदारू वार्‍याला शांत करते आणि अन्न पचन व्यवस्थित ठेवते. हे अन्न पचन करण्यास मदत करते तसेच गॅस निर्मितीपासून दूर राहते.

  Question. देवदारू अल्सरसाठी चांगले आहे का?

  Answer. होय, देवदारू गळूच्या थेरपीमध्ये फायदेशीर ठरू शकते. देवदारू तेलामध्ये अल्सर आणि स्रावविरोधी प्रभाव आढळतात. हे पोटातील द्रव आउटपुट, आम्लता पातळी कमी करते, तसेच पोटातील द्रवांचे पीएच वाढवते. देवदारू अल्सर आणि जळजळ पासून पोटाच्या अंतर्गत अस्तरांचे रक्षण करते.

  Question. डोळयांच्या आजारांवर वाटून उपयोग होतो का?

  Answer. डोळ्यांच्या आजारांमध्ये देवदारूचे मूल्य टिकवून ठेवण्यासाठी पुरेसा क्लिनिकल पुरावा नसला तरी, डोळ्यांच्या बुबुळाच्या पुढील भागाचा होणारा दाह सह ऍलर्जीक डोळ्यांच्या आजारांवर उपचार करण्यासाठी याचा वापर केला जात आहे.

  कफ दोषाच्या असंतुलनामुळे डोळ्यांना पाणी येणे आणि खाज येणे यासारखे डोळ्यांचे त्रास होतात. देवदारूचा कफ स्थिर घरातील विविध परिस्थितीच्या कारभारात मदत करतो. डोळ्यांमध्ये अंजनाच्या (काजल) स्वरूपात प्रदान केल्यावर, ते रोपण (उपचार) वैशिष्ट्यामुळे जलद पुनर्प्राप्तीमध्ये मदत करते.

  Question. कानदुखीवर देवदारू उपयुक्त आहे का?

  Answer. कानाच्या अस्वस्थतेमध्ये देवदारूच्या भूमिकेचा बॅकअप घेण्यासाठी पुरेशी वैद्यकीय माहिती नाही.

  होय, देवदारू कानाच्या दुखण्यावर मदत करू शकते, जे असंतुलित वात दोषामुळे होते. देवदारूची उष्ण (उबदार) निवासी किंवा व्यावसायिक मालमत्ता वात दोष संतुलित करण्यास मदत करते, ज्यामुळे कानाची अस्वस्थता कमी होते.

  Question. देवदारूचा वापर मधुमेहावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी करता येईल का?

  Answer. देवदारूचा वापर मधुमेहाच्या समस्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी केला जाऊ शकतो कारण त्यात मधुमेहविरोधी घरे आहेत. हे रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करते आणि इन्सुलिन रिसेप्टर्सला प्रोत्साहन देते, रक्तातील साखर शोषून घेण्यास सक्षम करते, त्यामुळे मधुमेहाच्या समस्यांचे व्यवस्थापन करते.

  होय, देवदारू मधुमेहाच्या समस्यांवर उपचार करण्यास मदत करू शकते, जे शरीरातील इन्सुलिनच्या पातळीमध्ये व्यत्यय आणणाऱ्या वात-कफ दोषाच्या असंतुलनामुळे उद्भवते. देवदारूचे वात आणि कफ संतुलित करणारे गुणधर्म इंसुलिन अंशांच्या व्यवस्थापनात तसेच मधुमेहाच्या समस्या कमी करण्यासाठी मदत करतात.

  Question. देवदारूचा वापर तापावर उपचार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो का?

  Answer. होय, देवदारू तेलाचा वापर तापावर उपचार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो कारण ते घाम वाढवून शरीराचे तापमान कमी करण्यास मदत करते, ज्याला त्याचा डायफोरेटिक परिणाम म्हणतात.

  Question. देवदारू त्वचेसाठी चांगला आहे का?

  Answer. वैज्ञानिक डेटा नसतानाही देवदारू त्वचेसाठी फायदेशीर ठरू शकतो. देवदारू तेलाचा वापर पारंपारिक औषधांमध्ये त्वचेचा त्रास, फुटणे, फोडणे आणि अल्सर यांच्याशी सामना करण्यासाठी केला जातो. देवदारू तेल देखील मायग्रेन आणि संधिवाताच्या अस्वस्थतेपासून आराम देऊ शकते.

  Question. प्रुरिटससाठी देवदारू चांगले आहे का?

  Answer. पुरेशी वैज्ञानिक माहिती नसली तरी, देवदारू तेल किंवा डिंक पारंपारिक औषधांमध्ये (तीव्र खाज सुटणे) खाज सुटण्यास मदत करू शकतात.

  Question. देवदारू डोकेदुखीसाठी चांगला आहे का?

  Answer. देवदारू तेल मायग्रेनवर मदत करू शकते, तरीही त्याचा बॅकअप घेण्यासाठी पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नाही.

  Question. देवदारू जखमा भरण्यास मदत करू शकतो का?

  Answer. देवदारू तेलामध्ये दाहक-विरोधी आणि सूक्ष्मजीवविरोधी शीर्ष गुण आहेत, म्हणून ते जखमेच्या पुनर्प्राप्तीस मदत करू शकते. हे जखमेच्या ठिकाणी सूज कमी करते आणि परिणामी जखमेला संसर्गापासून वाचवते.

  होय, देवदारूची रोपण (उपचार) इमारत दुखापतीतून बरे होण्यास मदत करू शकते. हे जखमेच्या उपचारांना चालना देते आणि त्वचेला सामान्य, निरोगी आणि संतुलित स्वरूप देते.

  Question. देवदारू तेलाचे फायदे काय आहेत?

  Answer. देवदारू तेलाचे विविध फायदे आहेत. त्याच्या बुरशीविरोधी निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्मांमुळे, देवदारू तेल त्वचेच्या रोगांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी स्थानिक पातळीवर वापरले जाऊ शकते. त्यात दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत, ज्यामुळे ते सूज आणि संधिवात हाताळण्यासाठी वापरता येते. अपचन, झोप न लागणे, खोकला, उच्च तापमान, लघवी स्त्राव, ब्राँकायटिस, खाज सुटणे, ल्युकोडर्मा, डोळ्यांची जळजळ आणि ढीग हे ज्या अटींसाठी लिहून दिले आहेत त्यापैकी आहेत.

  देवदारू तेल सूज, क्रिझ, पुरळ, तसेच वात-कफ दोषाच्या असंतुलनामुळे उद्भवणारे संक्रमण यांसारख्या त्वचेच्या समस्यांवर मदत करू शकते. देवदारूचे वात-कफ सुसंवाद आणि स्निग्धा (तेलकट) गुण पूर्णपणे कोरडी त्वचा टाळण्यास मदत करतात. त्याच्या रोपन (उपचार) गुणधर्मांमुळे, ते जलद त्वचा पुनर्प्राप्तीस प्रोत्साहन देते.

  SUMMARY

  या वनस्पतीचे संपूर्ण जीवनचक्र उपचारात्मक कार्यांसाठी वापरले जाते. देवदारूचा कफ पाडणारा निवासी गुणधर्म श्वसनमार्गातून श्लेष्मा काढून खोकला कमी करण्यास मदत करतो.