निर्गुंडी (विटेक्स नेगुंडो)

निर्गुंडी ही एक सुगंधी वनस्पती आहे ज्याला त्याचप्रमाणे पाच पाने असलेले शुद्ध वृक्ष असेही संबोधले जाते.^(HR/1)

विटेक्स नेगुंडोला सर्वरोगनिवारणी म्हणून ओळखले जाते – भारतीय पारंपारिक औषधांमध्ये सर्व आजारांवर उपचार. मुळे, झाडाची साल, पाने आणि फळे हे औषधोपचारात सर्वाधिक वापरले जातात. हे अधूनमधून ताप, तहान आणि शारीरिक वेदना तसेच कोलायटिस, आमांश, अतिसार आणि फुशारकीच्या उपचारांमध्ये मदत करतात.

निर्गुंडी या नावानेही ओळखले जाते :- विटेक्स नेगुंडो, सिंदुवरा, संफालिका, निला, अस्लक, निशिंदा, पाच पाने असलेले शुद्ध वृक्ष, नागोड, सिंदुवार, संभालू, लक्कीगिडा, नेक्कीगिडा, इंद्रानी, संभालू, बन्ना, करुणोच्ची, नोची, नल्लावली

कडून निर्गुंडी मिळते :- वनस्पती

निर्गुंडीचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निर्गुंडी (Vitex negundo) चे उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• संधिवात : संधिवात, किंवा आयुर्वेदातील अमावता, हा एक विकार आहे ज्यामध्ये वात दोष विकृत होतो आणि सांध्यामध्ये अमा जमा होतो. अमावताची सुरुवात कमकुवत झालेल्या पाचक अग्नीने होते, परिणामी शरीरात अमा (चुकीच्या पचनामुळे शरीरातील विषारी अवशेष) जमा होतात. वात संतुलन आणि उष्ण (उष्ण) गुणांमुळे, निर्गुंडी अमावताच्या व्यवस्थापनात मदत करते. हे पाचक अग्नीच्या वाढीस मदत करते, ज्यामुळे पचनक्रिया सुधारते आणि अमाची निर्मिती आणि साठवण कमी होते, ज्यामुळे अमावताची लक्षणे दूर होतात.
• खोकला : खोकला हा एक वारंवार होणारा आजार आहे ज्याला आयुर्वेद कफ समस्या म्हणून संबोधतो. श्वसन प्रणालीमध्ये श्लेष्माचा विकास आणि संचय हे खोकल्याचे सर्वात सामान्य कारण आहे. कफ संतुलन आणि उष्ना (गरम) गुणांमुळे, निर्गुंडी खोकला आराम करण्यास मदत करते. हे गोळा केलेले श्लेष्मा सुलभतेने जाण्यास मदत करते आणि त्यामुळे खोकल्यापासून आराम मिळतो.
• अपस्मार : आयुर्वेदात अपस्माराला अपस्मारा म्हणतात. एपिलेप्सी असलेल्या रुग्णाला झटके येतात ज्यामध्ये शारीरिक भागांच्या धक्कादायक हालचालींचा समावेश होतो. हे शक्य आहे की पीडित व्यक्ती निघून जाईल. वात, पित्त आणि कफ हे तीन दोष मिरगीमध्ये सामील आहेत, विशेषत: वात दोष, ज्याचा मज्जातंतूंवर परिणाम होतो. निर्गुंडीचे वात संतुलन आणि मेध्य (मेंदूचे टॉनिक) गुणधर्म एपिलेप्सीच्या व्यवस्थापनात मदत करतात. हे मज्जातंतू आराम करण्यास मदत करते आणि एपिलेप्सी बाउट्स पुन्हा येण्यापासून प्रतिबंधित करते.
• संधिवात वेदना : सांधेदुखी ही अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये ऑस्टियोआर्थराइटिस आणि संधिवात या दोन्हीमध्ये वात दोष वाढल्यामुळे सांध्यामध्ये वेदना जाणवते. वात संतुलित करण्याच्या गुणधर्मामुळे, निर्गुंडी या वेदनांच्या व्यवस्थापनात मदत करते. अस्वस्थता दूर करण्यासाठी, निर्गुंडीच्या पानांपासून तयार केलेली पेस्ट प्रभावित भागात लावा.
• भुरे केस : राखाडी केस सामान्यतः कफ दोषाच्या असंतुलनामुळे होतात. कफ संतुलन आणि केश्य (केसांचे टॉनिक) वैशिष्ट्यांमुळे, निर्गुंडी तेल टाळूला वापरल्याने केसांना पांढरे होण्यापासून रोखता येते. हे राखाडी केसांना प्रतिबंध करण्यासाठी तसेच केसांची उच्च गुणवत्ता राखण्यात मदत करते.

Video Tutorial

निर्गुंडी वापरताना घ्यावयाची काळजी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निरगुंडी (विटेक्स नेगुंडो) घेताना खालील खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• निर्गुंडी घेताना घ्यावयाची विशेष खबरदारी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निरगुंडी (विटेक्स नेगुंडो) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • इतर संवाद : पुरेसा क्लिनिकल डेटा नसल्यामुळे, निर्गुंडीचा इतर कोणत्याही वनस्पतीसोबत वापर करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणे योग्य आहे.
  • गर्भधारणा : पुरेसा वैज्ञानिक डेटा नसल्यामुळे, गर्भधारणेदरम्यान एटिस वापरणे टाळणे किंवा आपल्या डॉक्टरांना आधी भेटणे हे आदर्श आहे.

  निर्गुंडी कशी घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निर्गुंडी (विटेक्स नेगुंडो) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेता येते.^(HR/5)

  • निर्गुंडी रस : दहा ते वीस मिली (किंवा वैद्याच्या मार्गदर्शनानुसार) निर्गुंडी पडलेल्या पानाचा रस घ्या. डिश नंतर दोन वेळा सेवन करा. खोकल्यासाठी उपाय मिळविण्यासाठी दररोज पुनरावृत्ती करा.
  • निर्गुंडी पावडर : 3 ते 6 ग्रॅम (किंवा वैद्यकीय व्यावसायिकाच्या निर्देशानुसार) निर्गुंडी पावडर घ्या. कोमट पाण्यासोबत याचे सेवन करा. संधिवाताच्या वेदना तसेच सूज यावर उपाय मिळविण्यासाठी नियमितपणे पुनरावृत्ती करा.
  • निर्गुंडी कॅप्सूल : एक कॅप्सूल (किंवा डॉक्टरांच्या निर्देशानुसार) दिवसातून दोनदा घ्या. डिशेसनंतर ते सातत्याने सेवन करा. शरीरातील कोणत्याही प्रकारच्या सामान्यीकृत वेदनांसाठी उपाय मिळविण्यासाठी दररोज पुनरावृत्ती करा.
  • निर्गुंडी तेल : कपाशीच्या कळीवर निर्गुंडी तेलाचे दोन थेंब टाकून त्रास झालेल्या भागावर लावा. साधारण दहा ते पंधरा मिनिटे राहू द्या. दहा ते पंधरा मिनिटांनंतर, जखम बरे होण्यासह गळू वाढवण्यासाठी कोमट पाण्याने क्षेत्र स्वच्छ करा. आदर्श परिणाम मिळविण्यासाठी दिवसातून दोन वेळा आंघोळीपूर्वी निर्गुंडी तेलाचा वापर करा.
  • निर्गुंडीचे पान : निर्गुंडीची काही सुकलेली पाने वितळवून घ्या. मायग्रेन डोकेदुखीपासून आराम मिळविण्यासाठी धुके श्वास घ्या.
  • निर्गुंडी पेस्ट : निर्गुंडीच्या पानांची पेस्ट बनवा. पेस्ट थोडी गरम करा. निराशेवर उपाय मिळविण्यासाठी खराब झालेल्या भागावर पेस्ट वापरा.

  किती घ्यावी निर्गुंडी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निर्गुंडी (विटेक्स नेगुंडो) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतले पाहिजे.^(HR/6)

  • निर्गुंडी रस : एका दिवसात 10 ते 20 मिलीलीटर किंवा तुमच्या गरजेनुसार.
  • निर्गुंडी पावडर : एका दिवसात आवश्यकतेनुसार एक ते तीन ग्रॅम
  • निर्गुंडी तेल : आपल्या डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनानुसार दोन ते तीन नकार.

  Nirgundi चे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, निर्गुंडी (विटेक्स नेगुंडो) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • पोट बिघडणे
  • खाज सुटणे
  • त्वचेवर पुरळ

  निर्गुंडीशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. निर्गुंडी तेल कसे साठवायचे?

  Answer. निर्गुंडी तेल अभेद्य काचेच्या डब्यात ठेवावे जेणेकरुन थेट उबदार आणि प्रकाशाच्या संपर्कात येऊ नये.

  Question. निर्गुंडी वापरण्याचे इतर कोणते मार्ग आहेत?

  Answer. मौखिक उपभोग हा एक शब्द आहे जो लोक अन्न कसे वापरतात याचे वर्णन करण्यासाठी वापरले जातात. 1. निर्गुंडी रस (निर्गुंडी) अ. 10-20 मिली निर्गुंडीच्या पानांचा रस घ्या (किंवा डॉक्टरांनी सांगितल्यानुसार). b प्रत्येक जेवणानंतर दोनदा घ्या. c खोकल्यापासून मुक्त होण्यासाठी दररोज हे करा. 2. निर्गुंडी चूर्ण a. 3-6 ग्रॅम निर्गुंडी पावडर (किंवा तुमच्या डॉक्टरांनी सांगितल्यानुसार) घ्या. c ते एक ग्लास कोमट पाण्याने प्या. c संधिवाताच्या वेदना आणि सूज दूर करण्यासाठी हे नियमितपणे करा. निर्गुंडीची कॅप्सूल ए. 1 कॅप्सूल दिवसातून दोनदा घ्या (किंवा तुमच्या डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार). c ते जेवणानंतर नियमितपणे घ्या. c शरीराच्या कोणत्याही सामान्य दुखण्यापासून आराम मिळविण्यासाठी हे दररोज करा. बाह्य उपयोगिता 1. निर्गुंडी तेल अ. निर्गुंडी तेलाचे काही थेंब कापसाच्या फडक्याने पीडित भागात लावा. b 10-15 मिनिटे बाजूला ठेवा. c व्रण आणि जखमा बरे होण्यासाठी 10-15 मिनिटांनंतर कोमट पाण्याने क्षेत्र धुवा. d सर्वोत्तम परिणामांसाठी, दिवसातून 2-3 वेळा आंघोळीपूर्वी निर्गुंडी तेल लावा. निर्गुंडी पान क्र. 2 अ. वाळलेल्या निर्गुंडीची काही पाने जाळून टाका. b डोकेदुखीपासून आराम मिळविण्यासाठी धूर श्वास घ्या. 3. निर्गुंडी पेस्ट अ. निर्गुंडीची पाने बारीक करून पेस्ट करा. c पेस्ट किंचित गरम करा. b डोकेदुखीपासून मुक्त होण्यासाठी, प्रभावित भागात पेस्ट लावा.

  Question. मधुमेहासाठी निर्गुंडी चांगली आहे का?

  Answer. होय, निर्गुंडी मधुमेह मेल्तिस व्यवस्थापनास मदत करू शकते. त्याच्या अँटिऑक्सिडेंट इमारतींमुळे, ते रक्तातील ग्लुकोज तसेच इन्सुलिन पातळीच्या नूतनीकरणात मदत करते.

  मधुमेह हा एक आजार आहे जो जेव्हा वात आणि कफ दोष समतोल नसतो तेव्हा स्वादुपिंडातून इन्सुलिनच्या प्रक्षेपणात व्यत्यय आणतो. तिक्त (कडू), कटू (तीव्र) आणि वात-कफाच्या सुसंवाद गुणांमुळे, निर्गुंडी इन्सुलिनचे उत्पादन वाढवून मधुमेह मेल्तिसचे निरीक्षण करण्यास मदत करते.

  Question. निर्गुंडी ऍलर्जीक प्रतिक्रियांचे व्यवस्थापन करण्यास मदत करते का?

  Answer. होय, निरगुंडीचे अँटी-अॅलर्जिक निवासी गुणधर्म एलर्जीच्या प्रतिक्रियांमध्ये मदत करू शकतात. हे ऍलर्जी कारणीभूत असलेल्या शरीरातील विशिष्ट कणांचे प्रकाशन रोखून रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया वाढवण्यास मदत करते.

  Question. निर्गुंडी दाहक प्रतिक्रियांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते का?

  Answer. होय, निर्गुंडीचे दाहक-विरोधी आणि वेदनाशामक उच्च गुण दाहक प्रतिक्रियांच्या उपचारात मदत करू शकतात. जळजळ निर्माण करणार्‍या काही मॉडरेटर्सचा विकास मर्यादित करून, ते वेदना कमी करण्यास आणि जळजळ कमी करण्यास मदत करते.

  Question. निर्गुंडी यकृत खराब होण्यास मदत करते का?

  Answer. होय, निर्गुंडीच्या यकृत-संरक्षित इमारती यकृत रोगाच्या व्यवस्थापनात मदत करू शकतात. निर्गुंडीमध्ये अँटिऑक्सिडंट असतात जे पूर्णपणे मुक्त रॅडिकल्सचा सामना करण्यास मदत करतात आणि यकृत पेशींना नुकसान होण्यापासून वाचवतात.

  Question. निर्गुंडी ताप कमी करण्यास मदत करते का?

  Answer. त्याच्या अँटीपायरेटिक गुणधर्मांमुळे, निर्गुंडी ताप कमी करण्यास मदत करू शकते. निर्गुंडीतील काही घटक शरीराचे उच्च तापमान कमी करण्यास मदत करतात.

  Question. निर्गुंडी स्मरणशक्ती कमी होण्यास मदत करते का?

  Answer. त्याच्या अँटिऑक्सिडंट क्रियाकलापांमुळे, निर्गुंडी स्मरणशक्ती कमी करण्यास मदत करू शकते. हे मुक्त रॅडिकल्सशी लढा देऊन स्मरणशक्ती सुधारण्यास आणि पेशींचे नुकसान रोखण्यास मदत करते.

  स्मृतिभ्रंश ही एक समस्या आहे जी सामान्यतः वात दोष असमानतेमुळे उद्भवते. निर्गुंडीचे वात संतुलन आणि मेध (मेंदू पुनर्संचयित करणारे) गुण स्मरणशक्ती कमी होण्यास मदत करतात. हे स्मृती बरे करण्यास मदत करते आणि अतिरिक्त स्मृतिभ्रंश प्रतिबंधित करते.

  Question. एचआयव्हीचा धोका कमी करण्यासाठी निर्गुंडी कशी मदत करते?

  Answer. निर्गुंडीचे एचआयव्ही-विरोधी निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्म एचआयव्ही संसर्गाची शक्यता कमी करण्यासाठी मदत करतात. निर्गुंडीमधील विशिष्ट घटकांमध्ये विषाणूविरोधी गुणधर्म असतात, जे संक्रमणाचा प्रसार रोखण्यास मदत करतात.

  Question. निर्गुंडी सापाच्या विषाविरुद्ध काम करते का?

  Answer. होय, निर्गुंडीचा उपयोग सापांपासून होणारे विषबाधा टाळण्यासाठी केला जातो. सापाचे विष विरुद्ध प्रतिपिंडांची निर्मिती उत्तेजित करून रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया सुधारते. हे सापाच्या विषाच्या विषारी प्रभावापासून तुमचे रक्षण करते.

  Question. निर्गुंडी फेफरे व्यवस्थापित करण्यात मदत करते का?

  Answer. त्याच्या अँटीकॉन्व्हल्संट गुणांमुळे, निर्गुंडी पेस्ट जप्तीच्या थेरपीमध्ये उपयुक्त ठरू शकते. हे तुम्हाला अशा काही घटकांपासून सुरक्षित ठेवते जे फेफरे आणतात. निर्गुंडी अपस्मार तसेच इलेक्ट्रोशॉक आक्षेप टाळण्यास देखील मदत करते.

  बहुतेक वेळा वातदोषाच्या असंतुलनामुळे झटके येतात, ज्यामुळे मज्जातंतूंवर प्रभाव पडतो. निर्गुंडीचा वात सुसंवाद साधणारा आणि मध्य (माइंड टॉनिक) वैशिष्ट्ये, जे फेफरे टाळण्यास मदत करतात आणि मज्जातंतूंच्या शक्तीला देखील प्रोत्साहन देतात, या विकाराच्या व्यवस्थापनास मदत करतात.

  Question. मूळव्याधासाठी निर्गुंडी फायदेशीर आहे का?

  Answer. पुरेशी वैज्ञानिक माहिती नसली तरी, निर्गुंडी त्याच्या रेचक वैशिष्ट्यांमुळे स्टॅकसह मदत करू शकते, जे आतड्याची हालचाल आणि अनियमितता सुलभ करते, जो स्टॅकचा सर्वात सामान्य स्रोत आहे.

  अयोग्य आहार योजना तसेच कमी सक्रिय जीवनशैलीमुळे मूळव्याध होतात, याला आयुर्वेदात अर्श असेही म्हणतात. सर्व 3 दोष, विशेषत: वात, याचा परिणाम म्हणून हानी होते. चिडचिड झालेल्या वातामुळे पचनशक्ती कमी झाल्यामुळे दीर्घकालीन अनियमित आतड्याची हालचाल होते. यामुळे गुदद्वाराच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये सूज येते, ज्यामुळे मूळव्याध विकसित होतो. दुर्लक्ष केल्यास किंवा दुर्लक्ष केल्यास रक्तस्त्राव होऊ शकतो. वात एकसंध आणि कषय (तुरट) वैशिष्ट्यांमुळे, निर्गुंडी स्टॅकच्या व्यवस्थापनास मदत करते. हे आतड्याच्या अनियमिततेपासून मुक्त होते आणि अनियमितता थांबवून स्टॅकची लक्षणे कमी करते, जसे की रक्त कमी होणे.

  Question. निर्गुंडी संक्रमणाविरूद्ध कार्य करते का?

  Answer. त्याच्या बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ गुणधर्मांमुळे, निर्गुंडी तेल आपल्याला विविध प्रकारच्या सूक्ष्मजीव आरोग्य समस्यांपासून वाचवू शकते. हे जीवाणूंच्या वाढीस प्रतिबंध करून संक्रमणापासून संरक्षण करते.

  Question. निर्गुंडी फेफरे व्यवस्थापित करण्यात मदत करते का?

  Answer. त्याच्या अँटीकॉनव्हलसंट प्रभावामुळे, निर्गुंडी पेस्ट जप्तीपासून संरक्षण करण्यास मदत करू शकते. हे तुम्हाला अशा काही घटकांपासून वाचवते जे जप्ती निर्माण करतात. निर्गुंडी अपस्मार तसेच इलेक्ट्रोशॉक आकुंचन रोखण्यासाठी देखील मदत करते.

  SUMMARY

  विटेक्स नेगुंडोला सर्वरोगनिवारणी म्हणतात – भारतीय वैशिष्ट्यपूर्ण औषधांमध्ये सर्व आजारांवर उपचार. मूळ, झाडाची साल, पाने आणि फळे हे औषधी स्वरूपात सर्वात जास्त वापरले जातात.