Vatsnabh (Aconitum ferox)

वत्सनाभ, ज्याला “विषारी पदार्थांचा राजा” म्हणून संबोधले जाते, ही एक हानिकारक नैसर्गिक औषधी वनस्पती आहे जी सामान्यत: आयुर्वेदिक आणि इतर मानक औषधोपचारांमध्ये हानिकारक भाग काढून टाकल्यानंतर वापरली जाते.^(HR/1)

वत्सनाभाची चव तिखट, तिखट आणि तुरट असते. कंदयुक्त रूट हा उपचारात्मक हेतूंसाठी सर्वात सामान्यतः वापरला जाणारा भाग आहे. हिवाळ्याच्या काळात वत्सनाभात औषधी क्षमता जास्त असते. ऍनेस्थेटिक, अँटीआर्थराइटिक, डी-ऑब्स्ट्रुएंट (श्रोतो-विशोधन), डायफोरेटिक, लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ, उपशामक, मज्जातंतू उत्तेजक, वेदनाशामक, दाहक-विरोधी, अँटीडोट आणि कार्डियाक उत्तेजक हे औषधशास्त्रीय तपासण्यांमध्ये अलीकडील अभ्यासांमध्ये दिसून आले आहेत. पायरेक्सिया, अपचन, एनोरेक्सिया, प्लीहा विकार, संधिरोग, खोकला, दमा, दृष्टी समस्या, रातांधळेपणा, डोळ्यांचे संक्रमण, जळजळ, ओटीटिस, डोकेदुखी, कटिप्रदेश, पाठदुखी आणि सांधेदुखी या सर्व लक्षणांचा फायदा होऊ शकतो.

वत्सनाभ या नावानेही ओळखले जाते :- Aconitum ferox, Monk’s hood, Wolfsbane, Bachnag, Meetha Vish, Meetha teliya, Bachnag, Vachnag, Kath Vish, Vasnoobhi, Vish, Vichnag

वत्सनाभ प्राप्त होतो :- वनस्पती

वत्सनाभचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, Vatsnabh (Aconitum ferox) चे उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• अपचन : अपचन ही एक अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये गिळलेले अन्न पूर्णपणे पचत नाही. अग्निमांड्य हे अपचनाचे प्रमुख कारण आहे (कमकुवत पचनशक्ती). पित्त समतोल, दीपन आणि पाचन या गुणांमुळे वत्सनाभ अग्नी (पाचन अग्नी) वाढवून पचनास मदत करते.
• मूळव्याध : आजच्या बैठी जीवनशैलीमुळे मूळव्याध हा चिंतेचा विषय बनला आहे. हे दीर्घकालीन बद्धकोष्ठतेच्या परिणामी होते. तिन्ही दोष, विशेषत: वात यांना याचा परिणाम होतो. वाढलेल्या वातामुळे पाचक अग्नीचा अभाव होतो, परिणामी दीर्घकालीन बद्धकोष्ठता आणि कधीकधी गुदद्वाराच्या प्रदेशात वेदना आणि सूज येते. हे शक्य आहे की जर त्याकडे दुर्लक्ष केले गेले किंवा त्यावर उपचार केले गेले तर ते खराब होऊ शकते. त्रिदोशहर (तिन्ही दोषांचे संतुलन) गुणधर्मामुळे, वत्सनाभ मूळव्याधांच्या व्यवस्थापनात मदत करतो आणि वात दोष संतुलित करण्यास मदत करतो. दीपन आणि पाचन या गुणांमुळे हे पचन चांगले राहण्यास मदत करते. वात संतुलित गुणधर्मांमुळे, ते वेदना आणि सूज कमी करण्यास देखील मदत करते.
• अतिसार : अतिसार, ज्याला आयुर्वेदात अतिसार म्हणूनही ओळखले जाते, ही अशी स्थिती आहे ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीला दिवसातून तीनपेक्षा जास्त वेळा पाणचट मल निघून जातो. अग्निमांड्य हे वातदोषाच्या असंतुलनामुळे होते, ज्यामुळे पाचक अग्नी (अग्नी) बिघडते, परिणामी अग्निमांड्य (कमकुवत पचनशक्ती) होते. अयोग्य अन्न, गलिच्छ पाणी, विषारी पदार्थ (अमा) आणि मानसिक ताण ही अतिसाराची इतर काही कारणे आहेत. वात संतुलित करण्याच्या गुणधर्मांमुळे, वत्सनाभ अतिसाराच्या व्यवस्थापनात मदत करते. त्याची दीपन (भूक वाढवणारी) आणि पाचन (पचन) वैशिष्ट्ये देखील कमकुवत पाचन अग्नीवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करतात.
• दमा : दमा ही एक अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये श्लेष्माच्या रूपात विषारी द्रव्ये तयार होऊन आणि जमा झाल्यामुळे श्वासोच्छवासाच्या वायुमार्गांना सूज येते, ज्यामुळे श्वास घेणे कठीण होते. वारंवार श्वासोच्छवासाचा त्रास आणि छातीतून घरघर आवाज या आजाराचे वैशिष्ट्य आहे. आयुर्वेदानुसार दम्याशी संबंधित मुख्य दोष म्हणजे वात आणि कफ. विकृत वात फुफ्फुसातील विस्कळीत कफ दोषाशी संवाद साधतो तेव्हा श्वासोच्छवासाच्या वायुमार्गात अडथळा येतो, ज्यामुळे श्वास घेणे कठीण होते. वात आणि कफ संतुलित करण्याच्या वैशिष्ट्यांमुळे, वत्सनाभ श्लेष्माची निर्मिती आणि संचय कमी करते, म्हणून दम्याच्या लक्षणांवर उपचार करते.
• स्कॉर्पियन विष : विंचू चावल्यास वत्सनाभ उपयोगी पडतो. वाढलेल्या वात दोषामुळे विंचू चावल्यावर अस्वस्थता किंवा जळजळ यासारख्या समस्या निर्माण होतात. वात संतुलित करण्याच्या गुणधर्मांमुळे, वत्सनाभ ही लक्षणे कमी करण्यास मदत करते.
• संधिवात : संधिवात ही वात दोषाच्या असंतुलनामुळे उद्भवणारी वेदनादायक आणि कधीकधी सुजलेली स्थिती आहे. वात संतुलित गुणधर्मांमुळे, वत्सनाभ वेदना आणि सूज यापासून आराम देऊन संधिवाताच्या व्यवस्थापनात मदत करते.

Video Tutorial
https://www.youtube.com/watch?v=HToF_WKOVPY

वत्सनाभ वापरताना घ्यावयाची खबरदारी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, Vatsnabh (Aconitum ferox) घेताना खालील खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• वत्सनाभ हे त्याच्या कच्च्या स्वरूपात विषारी आहे, म्हणून ते सतत शोधल्यानंतरच वापरावे. वत्सनाभ ही एक विषारी नैसर्गिक औषधी वनस्पती आहे हे लक्षात घेता, ते केवळ वैद्यकीय मार्गदर्शनाखालीच घेतले पाहिजे.
• वत्सनाभ हा निसर्गाने धोकादायक आहे तसेच त्वचेत सहज शोषला जातो. त्यामुळे, हे सावधगिरीने हाताळणे आणि त्वचेचा कॉल टाळणे सामान्यत: चांगली कल्पना आहे.

• वत्सनाभ घेताना घ्यावयाची विशेष खबरदारी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, Vatsnabh (Aconitum ferox) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • ऍलर्जी : आंबट किंवा खारट पदार्थांचा समावेश केल्यावर, वत्सनाभ ऍलर्जीक प्रतिक्रिया बंद करू शकतो. म्हणून, Vatsnabh घेण्यापूर्वी तुमच्या वैद्यकीय व्यावसायिकांशी बोलणे योग्य आहे.
  • स्तनपान : कारण वत्सनाभ नैसर्गिकरित्या घातक आहे, नर्सिंग दरम्यान त्याचा वापर टाळणे चांगले आहे.
  • गर्भधारणा : वत्सनाभ ही एक हानिकारक वनस्पती आहे जी प्रस्थापित गर्भाला इजा करू शकते. परिणामी गर्भावस्थेत वत्सनाभ टाळावा.

  वत्सनाभ कसा घ्यावा:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, वत्सनाभ (अकोनिटम फेरॉक्स) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेता येईल.^(HR/5)

  वत्सनाभ किती घ्यावा:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासानुसार, वत्सनाभ (अकोनिटम फेरॉक्स) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतले पाहिजे.^(HR/6)

  Vatsnabh चे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, Vatsnabh (Aconitum ferox) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • मळमळ
  • उलट्या होणे
  • चक्कर येणे
  • थकवा
  • दृष्टी अस्पष्ट होणे
  • पॅरेस्थेसिया

  वत्सनाभशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. वत्सनाभ पावडर कशी साठवायची?

  Answer. वत्सनाभ रूट पावडर कागदी पिशवीत ठेवल्यानंतर हवाबंद डब्यात साठवता येते.

  Question. वत्सनाभ विषाची लक्षणे कोणती?

  Answer. वत्सनाभ विषबाधामध्ये लाळ, मळमळ आणि उलट्यामुळे काटेरी तसेच काटेरी भावनांचे पालन केले जाते. मंद आणि कमकुवत श्वासोच्छ्वास, मंद गतीने चालणारी तसेच अनियमित नाडी, आणि सौंदर्याचा त्रास देखील होतो.

  Question. वत्सनाभ तापावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपयुक्त आहे का?

  Answer. त्याच्या अँटीपायरेटिक गुणधर्मांमुळे, वत्सनाभ उच्च तापमानाच्या थेरपीमध्ये उपयुक्त ठरू शकतो. हे शरीराच्या उच्च तापमानाची पातळी कमी होण्यास मदत करते आणि हातपायांपासून दूर रक्त काढून टाकते आणि उष्णता कमी होण्यास देखील मदत करते. यामुळे, शरीराच्या कोर तापमान पातळीवर परिणाम होतो.

  उच्च तापमान पित्त दोषाच्या विसंगतीमुळे चालना मिळते, ज्यामुळे शरीराच्या तापमानात वाढ होते. पित्त घरे संतुलित ठेवत असल्यामुळे, वत्सनाभ शरीराचे उच्च तापमान कमी करण्यास मदत करते, त्यामुळे तापापासून आराम मिळतो.

  Question. वत्सनाभचा वापर स्थानिक भूल म्हणून करता येईल का?

  Answer. वत्सनाभचा उपयोग प्रादेशिक भूल म्हणून केला जाऊ शकतो, होय. वत्सनाभ संवेदी मज्जातंतूंना चालना देण्याचे आणि उदास करण्याचे कार्य करते, ज्यामुळे मुंग्या येणे सुरू होते.

  Question. वत्सनाभ संधिवात मदत करते का?

  Answer. अल्कलॉइड्स आणि टॅनिन असलेल्या बायोएक्टिव्ह पदार्थांच्या उपस्थितीमुळे, वत्सनाभ संधिवात होण्यास मदत करू शकते. ही रसायने जळजळ करणाऱ्या निरोगी प्रथिनांची क्रिया रोखून सांधे जळजळीशी संबंधित सांध्यातील अस्वस्थता कमी करण्यास मदत करतात.

  असंतुलित वात दोषामुळे सांधे जळजळ होतात, ज्यामुळे अस्वस्थता आणि इतर विविध चिन्हे देखील होतात. वात समतोल करणाऱ्या इमारतींमुळे, वात्सनाभ संधिवातांशी संबंधित अस्वस्थता दूर करण्यात मदत करते.

  Question. वत्सनाभ मधुमेहाच्या व्यवस्थापनात उपयुक्त आहे का?

  Answer. मधुमेहविरोधी इमारतींमुळे, वत्सनाभ मधुमेहाच्या समस्यांवर उपचार करण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते. यामुळे आतड्यांमधून कार्बोहायड्रेट शोषण्यास विलंब होऊन पोस्टप्रान्डियल रक्तातील ग्लुकोज आणि इन्सुलिनची पातळी देखील कमी होते.

  मधुमेह मेल्तिस, ज्याला मधुमेहा म्हणून संबोधले जाते, ते वात-कफ दोषामुळे तसेच खराब अन्न पचनामुळे होते. बिघडलेल्या पचनामुळे स्वादुपिंडाच्या पेशींमध्ये अमा (अन्न पचन बिघडल्यामुळे शरीरात सोडलेला विषारी कचरा) जमा होतो, ज्यामुळे इन्सुलिनचे कार्य बिघडते. वात-कफ संतुलन, दीपन आणि पाचन (अन्न पचन) वैशिष्ट्यांमुळे, वत्सनाभ अग्नी (जठरांत्रीय आग) वाढवून अन्न पचनास मदत करते, अशा प्रकारे मधुमेह मेल्तिसच्या चिन्हे आणि लक्षणांपासून संरक्षण करते आणि त्यांना हाताळते.

  Question. वत्सनाभ लहान मुले आणि वृद्ध रुग्णांसाठी सुरक्षित आहे का?

  Answer. वत्सनाभ असुरक्षित आहे या वस्तुस्थितीमुळे, दैनंदिन वापरासाठी याची शिफारस केलेली नाही. वत्सनाभ लहान मुलांमध्ये आणि ज्येष्ठ लोकांमध्येही प्रतिबंधित करणे आवश्यक आहे आणि वैद्यकीय व्यावसायिकांशी बोलल्यानंतरच त्याचा वापर केला पाहिजे.

  Question. क्षयरोगादरम्यान Vatsnabh सुरक्षित आहे का?

  Answer. वत्सनाभ विषारी असल्यामुळे ते तज्ज्ञांना भेटल्यानंतरच खावे. ज्या लोकांना सेवनाची चिन्हे आहेत त्यांनी वत्सनाभ वापरण्यापूर्वी वैद्यकीय सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

  Question. वत्सनाभसोबत कोणते पदार्थ टाळावेत?

  Answer. वत्सनाभ वापरताना मसालेदार, मार्मिक, आंबट आणि खारट पदार्थांपासून दूर राहा.

  Question. वत्सनाभसोबत कोणते पदार्थ घेणे चांगले?

  Answer. वत्सनाभ घेताना गाईचे दूध, तूप, मध, साखर आणि तांदूळ यांचे सेवन करावे.

  Question. वत्सनाभ कधी टाळावा?

  Answer. उबदार आणि ओलसर कालावधीत, वत्सनाभ टाळणे आवश्यक आहे.

  Question. मध्यवर्ती मज्जासंस्था (CNS) आणि स्नायूंवर वत्सनाभचे दुष्परिणाम काय आहेत?

  Answer. वत्सनाभ नियमित मेंदूच्या कामात अडथळा आणतो तसेच जास्त डोस घेतल्यास काही मज्जातंतूंवर पक्षाघाताचा परिणाम होऊ शकतो.

  Question. वत्सनाभचा काही विषारी परिणाम होतो का?

  Answer. होय, अशुद्ध वत्सनाभ हा निसर्गाने हानिकारक आहे, तसेच तो शरीराला हानी पोहोचवू शकतो. यामुळे शरीरात जळजळ, लाळ येणे, मळमळ किंवा उलट्या होणे, वर फेकणे, नाडीचा वेग कमी होणे, तसेच काही मुद्द्यांसाठी बेशुद्ध होणे असे परिणाम होऊ शकतात.

  Question. वत्सनाभ हे मज्जातंतुवेदना हाताळण्यासाठी वापरले जाऊ शकते का?

  Answer. होय, वत्सनाभ मज्जातंतूंच्या उपचारात मदत करू शकते. वत्सनाभ पेस्ट ही एक पेस्ट आहे जी त्वचेवर लावली जाऊ शकते ज्यामुळे वेदना कमी होते आणि मज्जातंतूंचे नुकसान देखील होते.

  मज्जातंतुवेदना वात दोषाच्या विसंगतीमुळे उद्भवते, ज्यामुळे मज्जातंतू वेदना होतात. वात सुसंगत इमारतींच्या परिणामी, वत्सनाभ मज्जातंतुवेदनाच्या अस्वस्थतेपासून मुक्त होण्यास मदत करते.

  Question. वात्सनाभ संधिवाताच्या व्यवस्थापनासाठी उपयुक्त आहे का?

  Answer. त्याच्या दाहक-विरोधी निवासी किंवा व्यावसायिक गुणधर्मांच्या परिणामी, वत्सनाभ पेस्ट प्रभावित भागात बाहेरून प्रशासित केली जाऊ शकते ज्यामुळे संधिवात नियंत्रित करण्यात मदत होते.

  Question. विंचू चावल्यास वत्सनाभ वापरता येईल का?

  Answer. वत्सनाभ विंचू चावण्यास मदत करू शकतो. वेदना दूर करण्यासाठी वत्सनाभ मूळ पेस्ट पीडित ठिकाणी दिली जाते.

  SUMMARY

  वत्सनाभाची चव तिखट, तिखट आणि तुरट असते. कंदयुक्त उत्पत्ती हा पुनर्संचयित उद्दिष्टांसाठी वारंवार वापरला जाणारा भाग आहे.